NA PODLASIU | NOWY NUMER | PUBLICYSTYKA | REPORTAŻ | ZWIERZYŃSKA

Ewa Zwierzyńska – Dawniej, nim przyszło Boże Narodzenie

by czasopis.pl / ago

felietonisci-07Co dzisiaj robimy w późnojesienne długie wieczory? Być może niektórzy z nas czytają książki, oglądają telewizję, chodzą do kina bądź spotykają się z przyjaciółmi. Trudno jednak uogólniać, bowiem każdy z nas robi to, co uważa za stosowne.

Jakże inaczej żyło pokolenie naszych dziadków i babć, szczególnie tych, którzy mieszkali na wsi. Ich działania i obowiązki były uporządkowane i jasno określone w ramach społeczności, w której urodzili się i wychowali. Życie ich toczyło się stałym, utartym torem, wpisane w cykl zmieniających się pór roku a z nimi – kalendarza agrarnego.

Pod koniec listopada pola były już puste, a bydło zagnane do obór. Przychodził czas definitywnego zakończenia wszelkich prac polowych. Odpoczynek dla ziemi nie oznaczał jednak odpoczynku dla gospodarzy. Na dawnej wsi nie funkcjonowało pojęcie „czasu wolnego”. Praca, rozrywka i odpoczynek splatały się w jedną nić, stanowiącą istotę życia. Dawne gospodynie nie wyobrażały sobie, że można siedzieć i nic nie robić. Zawsze należało robić „coś”, bo tego wymagało surowe życie na wsi. Podczas pracy dostarczano sobie rozrywki – śpiewano, żartowano, opowiadano historie, a odpoczywano wykonując lżejsze prace jak np. wyszywanie czy naprawa sprzętów gospodarskich.

Czas nadejścia zimy zapowiadał przeniesienie czynności gospodarskich z pola w obręb własnej zagrody i domu. Na mężczyzn czekało zwiezione do stodoły zboże, które musiało zostać wymłócone. Kobiety spoglądały na stertę przygotowanego lnu i wełny, które należało utkać na materiał, by uszyć ubrania, pościel i ręczniki.

Obyczaje przedchrześcijańskie, których podstawą były zmieniające się pory roku i cykle wegetacyjne roślin w dużej części zostały wchłonięte i zaadaptowane do nowej, chrześcijańskiej religii, a rytm świąt pogańskich zastąpił kościelny kalendarz świąt. Szczególnie uroczyście świętowano dni przesileń słonecznych. Jednym z takich dni był 24 grudnia – dzień, w którym „rodziło się światło”, a każdy kolejny stawał się dłuższy od poprzedniego. Boże Narodzenie idealnie wpisało się w tę tradycję. Zanim jednak nadeszło, poprzedzał je czas przełomu jesienno-zimowego, czas uwiądu przyrody, zaniku i zamierania.

tonież280
fot. Ewa Zwierzyńska

W kościołach chrześcijańskich rozpoczynał się czas przygotowania do świąt Bożego Narodzenia, czyli adwent. Trwający cztery tygodnie post miał przygotowywać duchowo do święta narodzenia Chrystusa i rozpoczęcia nowego, lepszego roku, miał być czasem oczyszczenia, rozpamiętywania, zadumy i uporządkowania duchowego życia.

Na południowo-zachodnim, katolickim, Podlasiu okres adwentu rozpoczynało trąbienie na ligawach – długich drewnianych trąbach pasterskich, których donośmy dźwięk rozchodził się daleko po okolicy. Zwyczaj ten nazywano „ogłaszaniem adwentu” lub „odtrąbianiem adwentu”. Aby dźwięk ligawy był donośniejszy, stawano z instrumentem przy studni, która stanowiła rezonator wzmacniający siłę instrumentu. Trąbienie na ligawach to był znak dla całej wsi, że oto rozpoczyna się adwent, pora kończyć tańce i żarty, instrumenty muzyczne pochować do skrzyń i zacząć przygotowywać się do świąt poprzez post, modlitwę i uczestnictwo w nabożeństwach.
Czas adwentu był tam tradycyjnie czasem spotykania się sąsiadek, które wspólnie darły pierze, przebierały groch i fasolę, ale pracą zajmującą zdecydowanie najwięcej przedświątecznego czasu było przędzenie, kobiety nierzadko siedziały przy kołowrotkach od rana do wieczora. Stanisław Nienałtowski, autor książki „Wsi spokojna…”, poświęconej codziennemu życiu mieszkańców wsi Białe koło Ciechanowca, tak opisuje klimat tamtych dni:

„Przędzenie należało urozmaicać, bo groziła przy nim nuda. Dziewczyny znajdowały na nią radę, idąc z kółkiem do sąsiadów. Czasem zbierało się w jednej chałupie dziesięć dziewczyn z kółkami. Schodziły się zaraz po śniadaniu i siedziały do wieczora (…). Zgromadzenie dzieliło się najpierw okolicznymi nowinami: ta wyszła za mąż i mieszkają oboje na pokomornym, ów poszedł na tamten świat. Potem obmawiano po kolei wszystkich kawalerów: ten ma krzywą łopatkę, owen jest szeplawy, a jeszcze inny pije na potęgę. Po jakimś czasie miały dziewczyny nowin i obmowy po uszy. Dawaj więc śpiewać. Nim prześpiewano wszystkie stare piosenki, mijało sporo czasu, godzina albo dwie (…). Zabijając ten sposób czas dziewczyny czekały upragnionego wieczora. Schodzili się wtedy chłopcy, a w izbie robiło się zaraz gwarno i wesoło. Chłopcy stroili żarty, a niejeden przysiadał się do którejś z dziewczyn i próbował ją zaczepiać”.

1625576_10200990725963988_454015972_n
fot. Magdalena Pietruk

Podczas spotkań opowiadano niezwykłe historie, najczęściej o duchach, diabłach i zjawach, a także żartowano, niekiedy poprawiając sobie humor gorzałką. Czasami spotkania robiły się tak wesołe i głośne, że „zapominano” na chwilę o adwentowym nastroju. Po zakończeniu pracy, późnym wieczorem, a czasem aż około północy, chłopcy chętnie ofiarowywali upatrzonym pannom odprowadzenie do domu, by żaden duch czy upiór nie mógł ichprzestraszyć. Każdego dnia spotykano się w innym domu. Starano się zdążyć z uprzędzeniem lnu do Bożego Narodzenia. Po świętach w chacie pojawiały się krosna ściągane ze strychu i aż do Wielkanocy kobiety tkały płótno lub chodniki.

Podobnie długie wieczory do Bożego Narodzenia spędzano i na podlaskiej wsi białoruskiej. Tak czas ten – nazywany tu Pilipauka (od Postu Filipowego) – wspomina Maria Jakimiuk ze wsi Czyże k. Hajnówki: „Wtedy tkałam. Nawet jak wyszłam za mąż to wciąż zajmowałam się tkaniem na krosnach. Pomagała mi w tym teściowa, która mnie poprawiała i uczyła. Dwa razy tkałam chodniki, tkałam kapy, worki. Pamiętam, jak przygotowywano len, który rozkładano na całej podłodze – w dzień len był międlony, a wieczorami go czesano na szczotkach. Kobiety przędły len, wyszywały obrusy, makatki, nie można było tak siedzieć bez pracy, wieczory były długie i coś trzeba było robić. Ludzie wciąż się czymś zajmowali, nie próżnowali ani w dzień, ani wieczorami. Te wieczory nazywaliśmy „wieczorynkami”. Pamiętam, jak pewnego razu wieczorynka miała odbyć się u nas – moja mama przygotowywała dom, myła ławy. Przychodziło osiem, dziesięć kobiet i kołowrotki furczały głośno przez cały wieczór. Pracowałyśmy przy lampie naftowej, bo nie było elektryczności, ale schodziłyśmy się codziennie.

20140124_163639
“Wieczórki” – praca rzeźbiarza Mikołaja Tarasiuka, fot. Magdalena Pietruk

Młodzież w post kleiła gwiazdy, uczyła się kolęd, jednym słowem – przygotowywała się do kolędowania. Wszyscy kolędowali, śpiewano całymi rodzinami. Nie było takiego wieczoru, żebyśmy nie śpiewali kolęd. Czuło się u nas w rodzinie tą świąteczna atmosferę. Wykonywaliśmy również ozdoby na choinkę, bo w sklepach nie było przecież takich rzeczy do kupienia. Robiliśmy wielkiego ozdobnego pająka na sufit, a także ozdoby na ikony, najczęściej były to kwiaty z bibuły. Ponadto trzeba było bardzo dokładnie posprzątać dom na święta”.

Od tej pory minęło tylko pięćdziesiąt lat, a jak bardzo zmienił się świat wokół nas! Zmienił się nasz styl życia, ubrania i ozdoby choinkowe kupujemy najczęściej w sklepie, zostaliśmy uwolnieni od wielu żmudnych prac i obowiązków, a w ich miejsce pojawiły się inne. Nie zmieniło się tylko jedno – czas świąt Bożego Narodzenia wciąż pozostaje czasem niezwykłym, do którego przygotowujemy się i czekamy z niecierpliwością. Tęsknota za radosną, świąteczną atmosferą w naszych domach i wspólnym śpiewaniem kolęd okazała się ponadczasowa.

1796451_10202602875586528_131546922_n
fot. Ewa Zwierzyńska

Каментарыі

  2. Just desire to say your article is as astonishing. The clearness to your post is just nice and that i can assume you are an expert in this subject.
    Well along with your permission allow me to clutch your RSS feed to keep updated with drawing close post.

    Thanks one million and please keep up the rewarding work.

  4. With havin so much content do you ever run into any problems of
    plagorism or copyright violation? My site has a lot of exclusive content I’ve either authored myself or outsourced but it appears a lot of it is popping
    it up all over the web without my permission. Do you know any methods to help
    prevent content from being ripped off? I’d genuinely appreciate it.

  5. Hi, I do believe this is an excellent site.

    I stumbledupon it 😉 I’m going to return once again since
    I bookmarked it. Money and freedom is the best way to change, may you be rich and
    continue to guide others.

  8. I’m not sure exactly why but this blog is loading very slow for me.
    Is anyone else having this issue or is it a issue on my
    end? I’ll check back later on and see if the problem still exists.

  10. Report side effects from testosterone therapy to the FDA MedWatch program, using the information in the
    Contactt FDA” box aat the bottom of the page.

  11. Testosterone therapy is of little use to
    an otherwise healthy guy, and hence a man who doers
    nott desire testosterone but takes it anyhow is subject to
    potential threat off treatment.

  12. Clinhical status of the patient is the finest means to follow the
    effectiveness of testosterone treatment because regular levels aren’t established.

  13. Hi there! I just wanted to ask if you ever have any trouble with hackers?
    My last blog (wordpress) was hacked and I
    ended up losing months of hard work due to no backup. Do
    you have any solutions to prevent hackers?

  17. magnificent publish, very informative. I’m wondering why the opposite specialists of this sector don’t notice this.
    You should proceed your writing. I’m sure, you’ve a great readers’ base already!

  18. Hey! I know this is somewhat off topic but I was wondering if you knew where I could find a captcha plugin for my comment
    form? I’m using the same blog platform as yours and I’m having problems finding one?
    Thanks a lot!

  19. You’re so cool! I do not suppose I’ve read anything like
    that before. So good to discover someone with genuine thoughts on this issue.
    Really.. thanks for starting this up. This site
    is one thing that is required on the web, someone with a bit of originality!

  20. Great article! This is the kind of information that should be shared around
    the net. Disgrace on the search engines for no longer positioning this put
    up upper! Come on over and talk over with my website .
    Thank you =)

  24. Hi! Someone in my Facebook group shared this site with us so I came to look it
    over. I’m definitely loving the information. I’m book-marking and will be tweeting this to my followers!

    Great blog and great style and design.

  28. It is truly a nice and useful piece of information. I’m happy
    that you simply shared this useful information with us.

    Please keep us informed like this. Thanks for sharing.

  34. magnificent put up, very informative. I’m wondering why the other specialists of this sector do not realize this.
    You should proceed your writing. I’m sure, you’ve a great readers’
    base already!

  35. Hey I know this is off topic but I was wondering if you knew of any widgets I could add to my blog that automatically tweet my
    newest twitter updates. I’ve been looking for a plug-in like
    this for quite some time and was hoping maybe you
    would have some experience with something like this.

    Please let me know if you run into anything. I truly enjoy
    reading your blog and I look forward to your new updates.

  41. Its like you read my mind! You appear to know so much approximately this, like you
    wrote the guide in it or something. I think that you just could do with some p.c.
    to power the message house a little bit, however instead of that,
    that is excellent blog. An excellent read. I will definitely be back.

  46. Great post. I was checking constantly this blog and I am impressed!
    Very helpful information particularly the last part 🙂 I
    care for such info a lot. I was looking for this certain info for a long time.
    Thank you and good luck.

  48. Excellent article. Keep posting such kind of information on your
    page. Im really impressed by your site.
    Hey there, You have performed an excellent job.
    I will certainly digg it and for my part recommend to my friends.
    I am confident they will be benefited from this site.

  54. Attractive section of content. I just stumbled upon your web site and
    in accession capital to assert that I acquire in fact enjoyed account your blog posts.
    Anyway I’ll be subscribing to your augment and even I achievement you access consistently fast.

  59. I’m extremely impressed together with your writing
    skills and also with the structure for your blog. Is that this a paid subject or did you modify
    it your self? Anyway stay up the nice quality writing, it is
    uncommon to see a nice blog like this one nowadays..

  60. Howdy! This is kind of off topic but I need some advice from an established blog.

    Is it tough to set up your own blog? I’m not very
    techincal but I can figure things out pretty fast.
    I’m thinking about creating my own but I’m not sure where
    to start. Do you have any points or suggestions?
    Thank you

  62. Its such as you learn my thoughts! You seem to know a lot about this, like you
    wrote the guide in it or something. I believe that you just could do with some p.c.
    to force the message house a bit, however other than that, this is great blog.

    A great read. I’ll certainly be back.