Календарыюм. Студзень – гадоў таму.

Студзень – гадоў таму

975 – 1040 г. паход кіеўскага князя Яраслава Мудрага на Літву. Першае ўпамінаньне Літвы ў славянскіх летапісах.
950 – 1065 г. першая летапісная зьвестка пра горад Браслаў, заснаваны полацкім князем Брачыславам Ізяславічам.
895 – 1120-я гады, стварэньне “Аповесьці мінулых гадоў” – аднаго зь першых летапісаў, выдатнага помніка культуры ўсходніх славян.
765 – 1250 г. забойства язычнікамі ігумена Лаўрышаскага манастыра прападобнага Елісія, кананізаванага царквой як сьвятога Беларусі.
710 – 1305 г. напад крыжакоў на Гарадзенскую зямлю і аблога імі Гарадзенскага замка.
295 – 29.01.1720 г. нар. на Віцебшчыне Францішак Багамолец, драматург, публіцыст і выдавец. Памёр 24.04.1784 г.
230 – 1785 г. нар. Каспар Бароўскі (пам. у 1854 г.), жывапісец, вучань Ф. Смуглевіча, з 1813 г. жыў і працаваў у Беластоку.
215 – 31.01.1800 г. пам. Міхал Агінскі (нар. у 1730 г.), гeтман вялікі літоўскі, заснавальнік капэлі, тэатра, музыкальнай школы ў Слоніме.
210 – 16.01.1805 г. у Полацку памёр Нікадэм Мусьніцкі (нар. 16.02.1765 г.), паэт, драматург, гісторык, выкладаў у езуіцкіх калегіунaх у беларускай правінцыі, аўтар тамоў вершаў („Zabawki poetyckie” (1803), „Drobnieysze Zabawki poetyckie” (1804), паэмы „Pułtawa” (1803) і камэдыяў для школьнага тэатру.
160 – 3.01.1855 г. памёр Антон Марціноўскі (нар. 10.07.1781 г. у Радашкавічах), віленскі выдавец і публіцыст („Wiadomości brukowe” (1816 – 1822), „Kurier Litewski” (1817 – 1839), („Dziennik Wileński” (1819 – 1830), у 1817 г. заснаваў у Вільні друкарню, дзе выдаў каля 400 кніг.
130 – 15.01.1885 г. памёр Антон Эдвард Адынец (нар. 25.01.1804 г. у Гейстунах Ашмянскага пав.), паэт-рамантык, сябра Адама Міцкевіча.
125 – 1890 г. у в. Кухцінцы Дзісенскага пав. нар. Пётр Мятла, настаўнік, культурна-асьветніцкі дзеяч, палітык, публіцыст, пісьменьнік, пасол польскага Сойму, адзін са стваральнікаў Беларускай Сялянска-Работніцкай Грамады. Закатаваны НКВД 28.08.1936 г.
125 – 1890 у в. Меляшкі каля Гарадка на Беласточчыне нар. Іван Дарашкевіч (літаратурны псэўданім Д. Янук, Д-іч Янук), паэт, асьветны дзеяч. Выпускнік царкоўна-настаўніцкага вучылішча ў Ялоўцы. Працаваў настаўнікам у Семяноўцы ды іншых вясковых школах Беласточчыны ды Гарадзеншчыны. Супрацоўнічаў з “Нашай Нівай”. Загінуў на фронце 24.02.1943 г.
125 – 10.01.1190 г. у Дзедзінцы Друйскай воласьці Віленскай губ. нар. Ільдэфонс Бобіч, каталіцкі ксёндз, дзеяч беларускага хрысьціянскага руху і прыхільнік беларусізацыі каталіцкага касьцёла на беларускіх землях, м. інш. навучаў рэлігіі ў Віленскай Беларускай Гімназіі (1921 – 1923), быў пробашчам у Гэрманавічах, у Іўі (1930 – 1944). Памёр 18.04.1944 г., пахаваны побач касьцёла Пятра і Паўла ў Іўі.
115 – 18.01.1900 г. нар. Віктар Баркоўскі, мовазнавец, дасьледчык дзейнасьці Яўхіма Карскага.
110 – 3.01.1905 г. нар. Уладзімір Хадыка, паэт, настаўнік. Замардаваны НКВД 1.07.1940 г.
100 – 1.01.1915 г. новавысьвячаны ксёндз Адам Станкевіч адправіў першую імшу ў Крэўскім касьцёле. Кс. Адам Станкевіч, родам з недалёкіх ад Крэва Арлянят, упісаўся ў гісторыю Беларусі як выдатны рэлігійна-грамадзка-палітычны дзеяч беларускага руху. На памятку першай сьвятой імшы ксяндза былі выдадзеныя абразкі з кароценькім тэкстам на беларускай мове. Адна з такіх памятак, раздаваных тады праўдападобна вернікам, праз 100 гадоў захавалася ў сям’і Вікторыі Шутовіч у Квідзыню (на Памор’і), якая нарадзілася ў вёсцы Шутовічы каля Смаргоняў. Дзякуючы ёй атрымалася вельмі цікавая памятка, якая мае значэньне дакуманта адноснага да біяграфіі кс. Адама Станкевіча і да гісторыі беларускай мовы ў рымакаталіцкім касьцёле.
90 – 4.10.01.1925 г. адбыўся І Усебеларускі зьезд настаўнікаў.
80 – 31.01.1930 г. памёр Бэнэдыкт Дыбоўскі (нар. 29.04.1833 г. у Адамарыне Вілейскага пав.), прыродазнавец, заолаг, лекар.
70 – 6.01.1945 г. у Фрыбургу, у кляштары сясцёр дамініканак памерла Магдалена Радзівіл (нар. 8.01.1861 г. у Варшаве), беларуская мэцэнатка і культурная дзеячка; фінансавала выданьне беларускай каталіцкай газэты „Biełarus” (1913 – 1915), зборніка „Вянок” Максіма Багдановіча, закладала беларускія школы, м. інш. у сваім маёнтку Кухцічы і ў ваколіцы.
60 – 20.01.1955 г. пам. у Гданьску Лукаш Дзекуць-Малей (нар.1.10.1888 г. у Слоніме), беларускі і баптысцкі рэлігійна-грамадзкі дзеяч. 25.03.2004 г. яго імем названа адна з вуліц у цэнтры Гданьска.
40 – 4.01.1975 г. пам. у Саўт-Рывэры Юрка Віцьбіч (сапраўднае прозьвішча Георгій Шчарбакоў), пісьменьнік, грамадзкі дзеяч. Нар. 15.06.1905 г. у г. Веліж, Віцебскай губэрні. Закончыў гімназію. Друкаваўся з 1929 г. У час нямецкай акупацыі праяўляў вялікую пісьменьніцкую актыўнасьць, ягоныя творы былі друкаваны ў многіх часопісах. Выдаў ў той час два зборнікі публіцыстыкі „Вяліскія паўстанцы” ды „Нацыянальныя Сьвятыні”. У Нямеччыне ў 1946 годзе разам з Н. Арсеньневай стварыў літаратурнае аб’яднаньне „Шыпшына”, якога стаў старшынёй. Пасьля жыў у ЗША. Актыўнасьць праяўляў таксама ў галіне журналістыкі. Многа ягоных твораў было надрукаваных у „Беларусе”, „Новым рускім слове”.
Апрацавалі Лена Глагоўская
і Вячаслаў Харужы ■