Rany przeszłości i dylematy z narodową tożsamością.

3 grudnia br. odbyło się kolejne posiedzenie sejmowej komisji mniejszości narodowych i etnicznych. W całości dotyczyło ono spraw i problemów naszej społeczności. Przedstawiono dwie analizy, zamówione przez komisję na wniosek jej wiceprzewodniczącego, podlaskiego posła SLD Eugeniusza Czykwina (redaktora naczelnego Przeglądu Prawosławnego).

Pierwsza analiza miała na celu wyjaśnienie przyczyn konfliktów na tle narodowo-wyznaniowym na Białostocczyźnie w latach 1944-1956. Chodziło o przekonanie posłów, aby pozytywnie ustosunkowali się do poselskiego projektu nowelizacji ustawy o kombatantach i przywrócili odrzuconą poprawkę, umożliwiającą odszkodowania na rzecz spadkobierców ofiar żołnierzy wyklętych. Konkretnie chodzi o zbrodnie dokonane na przełomie stycznia i lutego 1946 r. przez oddział „Burego”.

Analizę zlecono historykowi Uniwersytetu w Białymstoku, prof. Eugeniuszowi Mironowiczowi. Przedstawił ją w skrócie poseł Eugeniusz Czykwin.
Drugą analizę przygotował prof. Andrzej Sadowski z UwB. Omówił on znaczenie wyznania prawosławnego dla tożsamości mniejszości białoruskiej w Polsce. Podobną analizę, także na wniosek posła Czykwina, na zamówienie Sejmu swego czasu przygotował pewien naukowiec z Łodzi, który postawił tezę, iż prawosławni w Polsce są nie tylko mniejszością religijną, ale i narodową. Teraz przychylił się do niej prof. Sadowski, który publicznie ucieka od określenia swojej przynależności do konkretnej mniejszości narodowej.

Z tak sformułowaną tezą kategorycznie nie zgodzili się przybyli na posiedzenie komisji przedstawiciele organizacji białoruskich. Byli nimi przewodniczący Związku Białoruskiego w RP Eugeniusz Wappa, wiceprzewodniczący BTSK Bazyli Siegień, Alina Wawrzeniuk ze stowarzyszenia AB-BA i historyk Sławomir Iwaniuk.

Poseł Eugeniusz Czykwin tak mocno zabiega o „poszerzenie” definicji mniejszości białoruskiej, gdyż ma w tym interes. Przy obecnej formule Przegląd Prawosławny jest pismem przede wszystkim o charakterze religijnym i – poza narodowymi wkładkami – nie może być finansowany przez ministra administracji i cyfryzacji jak pisma mniejszości narodowych i etnicznych.

Analizy, które z inicjatywy Czykwina zleca Biuro Analiz Sejmowych, pokazują wprawdzie specyficzny i złożony obraz naszej mniejszości, ale ich autorzy w swej ocenie nie biorą pod uwagę obowiązujących w tym zakresie dyrektyw Unii Europejskiej. Zaszeregowanie mniejszości prawosławnej do narodowych pozostaje w sprzeczności z europejskim ustawodawstwem dotyczącym mniejszości narodowych. Według unijnych wykładni mniejszość narodowa charakteryzuje się przede wszystkim swym narodowym historycznym językiem (niechby nawet z licznymi gwarami jak u nas) i najlepiej by miała swój odpowiednik państwowy. Mniejszości prawosławnej dopasować do tego przecież się nie da.

Jerzy Chmielewski