Polityk z honorowym obywatelstwem Białowieży, Piotr Bajko

Przez międzywojenną Białowieżę przewinęło się mnóstwo polityków i dyplomatów z całej Europy. Ściągały ich tutaj głównie zimowe polowania reprezentacyjne, które organizował w Puszczy Białowieskiej prezydent RP Ignacy Mościcki. Osobą często widywaną w Białowieży był Marian Zyndram-Kościałkowski – polski polityk, związany z liberalnym skrzydłem obozu piłsudczykowskiego. Przyjeżdżał on zarówno wtedy, gdy pełnił stanowisko wojewody białostockiego, jak też później, będąc już premierem i ministrem dwóch resortów.

Marian Zyndram-Kościałkowski urodził się 16 marca 1892 roku w majątku Ponedel k. Kowna, w rodzinie szlacheckiej. W 1910 roku ukończył szkołę średnią w Sankt-Petersburgu. Studiował w Instytucie Psycho-Neurologicznym, skąd po pewnym czasie przeniósł się na Wydział Rolnictwa Politechniki w Rydze. Później kontynuował studia rolnicze w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa w Warszawie (ukończył je w 1921 roku w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego).

Działalność niepodległościową rozpoczął już podczas studiów w Sankt-Petersburgu. Od 1915 roku działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Tuż przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości zajmował się aktywnie działalnością społeczną. W latach 1918-1922 pełnił służbę w Wojsku Polskim. Dosłużył się stopnia podpułkownika piechoty WP. W 1922 roku wstąpił do PSL „Wyzwolenie”, w którym do 1925 roku pełnił funkcję wiceprezesa. W tym czasie został posłem na Sejm z Ziemi Wileńskiej. W kwietniu 1925 roku był współzałożycielem Klubu Pracy (późniejszej Partii Pracy). W 1927 roku został członkiem stołecznej Rady Miejskiej, był też wiceprezesem Związku Rezerwistów i członkiem zarządu Związku Miast Polskich. W 1928 roku ponownie wybrano go do Sejmu. W tym samym roku został na krótko wiceprezesem nowo utworzonego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, później, także krótko, prezesem Zjednoczenia Pracy Wsi i Miast.

W okresie od 10 lipca 1930 roku do 18 marca 1934 roku pełnił funkcję wojewody białostockiego. W listopadzie 1930 roku ponownie wszedł w skład Sejmu. Po rozwiązaniu Rady i Zarządu Miejskiego Warszawy, był od marca do początku lipca 1934 roku komisarycznym prezydentem Warszawy.

28 czerwca 1934 roku został ministrem spraw wewnętrznych. Pozostawał nim do 12 października 1935 roku. W okresie od 13 października 1935 do 15 maja 1936 roku był premierem rządu RP. W ostatnim przedwojennym rządzie powierzono mu tekę ministra pracy i opieki społecznej (16 maja 1936 – 30 września 1939).

Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego łączyły mocne więzy sympatii z Białostocczyzną. Szczególnie lubił Białowieżę. Po raz pierwszy zawitał do leśnej stolicy Polski wkrótce po objęciu stanowiska wojewody białostockiego. Zaproszono go na poświęcenie sztandaru „Braci Puszczańskiej” – stowarzyszenia uczniów miejscowej Państwowej Szkoły dla Leśniczych. Uroczystość odbyła się 31 lipca 1930 roku. Wojewoda wraz z małżonką i wicewojewodą Czesławem Zawistowskim uczestniczył w nabożeństwie, odprawionym w kaplicy pałacowej. Jako pierwszy z zaproszonych gości wbił gwóźdź w drzewce sztandaru. Po uroczystym obiedzie nowy włodarz województwa zwiedził założony w 1929 roku rezerwat żubrów, puszczę, muzeum i pałac.
Na polowanie reprezentacyjne w Puszczy Białowieskiej Marian Zyndram-Kościałkowski został zaproszony po raz pierwszy w 1931 roku – jako gospodarz województwa białostockiego. Polowanie trwało od 11 do 14 stycznia. Wojewoda ustrzelił wówczas swoje dwa pierwsze białowieskie dziki. Można powiedzieć, że odniósł sukces, bowiem prezydent upolował wtedy tylko jednego dzika.

W 1932 roku polowanie urządzono dość późno, gdyż dopiero 14 i 15 marca. Nie było ono także zbyt okazałe. Marian Zyndram-Kościałkowski polował w towarzystwie prezydenta RP i ministra sprawiedliwości Czesława Michałowskiego.
Następne polowanie reprezentacyjne zostało zorganizowane 3 i 4 stycznia 1933 roku, dla przedstawicieli rządu i parlamentu łotewskiego. Wojewoda białostocki osobiście witał w Białowieży przybyłych gości.

Po raz ostatni honory gospodarza województwa białostockiego pełnił Marian Zyndram-Kościałkowski podczas polowania 11 i 12 stycznia 1934 roku. W tym samym roku przyjechał do Białowieży jeszcze raz, na polowanie prywatne. 2 lutego ustrzelił piękny okaz rysia, którego trofeum wystawił na III Pokazie Trofeów Łowieckich w Warszawie (wiosna 1934 roku), zdobywając srebrny medal.

W 1935 roku polowanie reprezentacyjne podzielono na dwa turnusy – pierwszy odbył się 25 i 26 stycznia, drugi – 28 i 29 stycznia. Marian Zyndram-Kościałkowski wystąpił tym razem już jako minister spraw wewnętrznych (stanowisko wojewody białostockiego pełnił wówczas gen. Stefan Pasławski – on także był uczestnikiem tego polowania). Nazwisko ministra znajdujemy na liście uczestników tylko pierwszego turnusu polowania. Warto tutaj dodać, że w drugim turnusie wziął udział premier Prus Hermann Göring, goszczący w Białowieży po raz pierwszy.

Polowanie w 1936 roku było podzielone aż na trzy turnusy (14-15, 17-18 i 20-22 lutego). Marian Zyndram-Kościałkowski wystąpił na nim jako premier RP. Brał udział we wszystkich turnusach. Osiągnął znaczący sukces łowiecki – położył aż 8 dzików, przy czym 5 z nich na jednym stanowisku. Okazał też wspaniały gest – upolowane sztuki przekazał na rzecz kuchni dla bezrobotnych Hajnówki i Białowieży – podobnie zresztą uczynił prezydent RP oraz członkowie rządu i świty. Jak odnotowała prasa, premier spotkał się w tym czasie z Hermannem Göringiem i odbył z nim rozmowę.

W 1936 roku Marian Zyndram-Kościałkowski odwiedził Białowieżę jeszcze raz, w drugiej połowie września, ale już jako minister pracy i opieki społecznej. Towarzyszył prezydentowi Ignacemu Mościckiemu w polowaniu na jelenie. Po zakończeniu polowania odwiedził Białystok, wyrażając zadowolenie, że rozpoczęte przez niego inwestycje zostały zrealizowane.

W 1937 roku również polowano w trzech turnusach (17-20 i 26-27 lutego oraz 1-2 marca). Marian Zyndram-Kościałkowski wziął udział w trzecim turnusie. Na rozkładzie miał dwa dziki.
Po raz ostatni Marian Zyndram-Kościałkowski przyjechał do Białowieży na początku 1939 roku. Prezydent RP urządził wówczas (14-16 stycznia) polowanie prywatne. Odbyło się ono w złych warunkach atmosferycznych, jakby zwiastujących nadchodzące wydarzenia. W polowaniu wzięły udział osoby z najbliższego otoczenia głowy państwa.

M. Zyndram-Kościałkowski interesował się oczywiście nie tylko łowami, ale także zwyczajnym życiem mieszkańców Białowieży, szczególnie wtedy, gdy pełnił funkcję wojewody białostockiego. Odnosił się ze zrozumieniem do potrzeb miejscowych, najbiedniejszych warstw społecznych – robotników i chłopów. W początku 1931 roku wyasygnował 350 złotych na tanią kuchnię letnią dla bezrobotnych w Hajnówce.
Starał się też pomóc robotnikom w rozwiązaniu pojawiających się konfliktów z pracodawcami. Osobiście negocjował w grudniu 1932 roku w konflikcie pomiędzy robotnikami drzewnymi a Dyrekcją Lasów Państwowych w Białowieży, doprowadzając do wygaśnięcia ogłoszonego strajku. Wcześniej pertraktował z Dyrekcją w sprawie niesprowadzania przez nią do Białowieży robotników spoza terenu Puszczy Białowieskiej.

 

W maju 1939 roku, jako minister pracy i opieki społecznej, odbył konferencję w Hajnówce, na której omawiano warunki pracy i ogólną sytuację robotników tartacznych oraz sprawę pomocy dla rodzin rezerwistów z tamtejszego terenu. W tym czasie odwiedził również tartaki w Hajnówce i Białowieży.

W 1933 roku zapoczątkowana została realizacja planu Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego uspławnienia rzeki Narwi i melioracji położonych w jej dorzeczu olbrzymich, zabagnionych terenów. Umożliwiło to rzeczny transport drewna z puszcz Białowieskiej, Świsłockiej i Lackiej.

Marian Zyndram-Kościałkowski z życzliwością śledził i wspierał różne białowieskie przedsięwzięcia. Wspólnie z prezydentem RP wspomógł budowę kościoła rzymskokatolickiego w Białowieży. Interesował się też sprawą budowy pomnika Marszałka Józefa Piłsudskiego. Wprawdzie nie uczestniczył w uroczystości jego odsłonięcia (3 czerwca 1934 roku), ale przy najbliższej bytności w Puszczy poświęcił chwilę czasu, by go obejrzeć. Jako prezes Związku Propagandy Turystycznej m. st. Warszawy, wspierał także rozwój turystyki białowieskiej.

W marcu 1934 roku wojewoda poparł prośbę starosty bielsko-podlaskiego o przyznanie z Funduszu Pracy 50 tys. złotych na budowę domków robotniczych w ramach prowadzonej akcji rozbudowy Hajnówki. Ten gest został z zadowoleniem przyjęty przez miejscowych robotników.

Białowieskie społeczeństwo pozytywnie oceniało życzliwą opiekę, jaką Marian Zyndram-Kościałkowski otaczał Białowieżę i teren całej gminy białowieskiej od czasu objęcia stanowiska wojewody białostockiego. Dowodem tego jest m.in. przyznanie mu przez Radę Gminną tytułu Honorowego Obywatela Białowieży. Delegacja Rady, na czele z wójtem B. Wańkowiczem, wręczyła premierowi dyplom 15 lutego 1936 roku, w jednej z sal pałacu, w którym premier zatrzymał się na czas polowania reprezentacyjnego. Dwa dni później taki sam dyplom otrzymał również prezydent Ignacy Mościcki. Warto tutaj wspomnieć, że M. Zyndram-Kościałkowski posiadał już honorowe obywatelstwo Białegostoku, które zostało mu nadane w 1934 roku.

Po kampanii wrześniowej Marian Zyndram-Kościałkowski znalazł się w Rumunii, później przebywał na emigracji we Francji i Wielkiej Brytanii. Zmarł 12 kwietnia 1946 roku w Brookwood (obecnie Woking).