Я не герой сваёй эпохі.

Яго галава была вельмі цяжкая, так ніколі яшчэ не балела. Зусім перабольшыў, дурань! Ах, як баліць! Ці гэта ён адбывае падарожжа самалётам? Праўда, меў ён ляцець у Амерыку, там хацеў папрацаваць і вярнуцца. Ну, ён так хацеў, штосьці там думаў пра гэта, але каб так адразу ў самалёт і ляцець? Страціў мо розум, ці што…

Якраз Максім Лутоўскі выйшаў на ганак хаты сваіх бацькоў і прытрымаўся парэнчы сходаў. Дом быў вялікім будынкам, з шэрагам акон, крыху нагадваў колішні панскі двор. Чакаць, думаў ледзь стаяўшы на лесвіцы, то ж я ў нейкую Амерыку і не выбраўся. З нейкай цяжкасцю Максім прыгадаў сабе выпадкі сённяшняга дня і схапіўся за галаву, які ён смешны! Быў на факультэце і стаў магістрам эканоміі, а пасля пайшлі цэлай камандай у клуб. Папілі здорава! Памятаў, Караліна прычапілася, хацела гаварыць аб іхніх адносінах… Загадаў ёй адысці, паляпаў па спіне і на канец прытрымаў за руку. Хацеў хутчэй да хлопцаў, гарэлкі ці піва напіцца, а тая не адпускала. На канец сказаў ёй, што не маюць аб чым думаць, што паміж імі штосьці стаіць. Ну і меў плач дзяўчыны, якая так яго палюбіла.
Цяпер ведаў, дзе ён, скуль ён і чаму так яму баліць галава. Найлепш было б пакласціся спаць, каб не чуць гэтага калыхання ў галаве. Не будзе ён думаць і аналізаваць сваіх паводзін наконт Караліны. Яна адазвецца ў нейкі дзень і тады цвяроза паскладваюць што там паміж імі. Адчыніў вялікія і цяжкія, драўляныя дзверы і ўкаціўся ў сярэдзіну. Адбіваючыся ад сцяны да сцяны, Максім дабраўся ў свой пакой. Дзякуй Богу, што яго дахаты калега адвёз! Шмат дарогі з горада ў яго мясцінку. Ну і ёсць. Хлопец упаў на салідны драўляны ложак, нават не распранаўся. Не меў сілы. Хто будзе мець прэтэнзіі, ён ужо магістр, абараніўся на пяцёрку. А цяпер адпачываць…
Хтосьці пастукаў у акно, вельмі далікатна, баязліва. Можа вецер галінкаю гуляў, а людзі як людзі, зараз прыдумаюць сабе нейкія страшылкі… Стукатанне не моўкла і чалавек ляжаўшы ў прыемна цёплай пасцелі рашыў расплюшчыць вочы.
Пры флігелі стаяла дзяўчынка і цярпліва стукала ў акно. Ён звар’яцеў, не адчыняе, а яна ніколі не падыдзе да парадных сходаў. Хутчэй тут замерзне і пахаваюць яе на вясковых могілках у найпрыгажэйшай сукенцы побач маці ў сямейнай грабніцы. Цяпер пастукала кулаком, і гэта дало рэзультат. Прачнуўся! – узыдхнула светлавалосая прыгажуня. Стаяла пад акном хвілін сорак! Акно расчынілася і паказаўся прыгожы твар бацькавага аканома.
Максім вельмі хацеў даведацца, як ён трапіў у іншае месца. Здавалася, што памяць вярнулася яму на ганку хаты і ён спакойна паклаўся спаць. Зараз, аднак, прачнуўся і пачуў неспадзяваны пах паленых дроў. І зноў стукатанне, цяпер гучнае і выразнае. Устаў раптоўна і зноў жаласна схапіўся за галаву. Яна была надалей цяжкаватая і алкаголь напэўна кружыў у арганізме. Вось і маеш вынікі выпівання! Не выцверазеў. Зачапіўся аб крэсла. Дзіўная рэч, у яго пакоі не было ніякіх крэсел! Заспанымі вачыма азірнуўся навокал і не мог зразумець, што за сон. Шэрань пакрывала шыбу невялікага акна, так што не бачыў, хто стаіць з акном. Прыадчыніў акно, і холад уварваўся ў пакой.
– Цябе маглі б падпаліць! – наракала незнаёмая дзяўчына. Акутаная акуратнай хустай, апранутая зусім нямодна, быццам з іншай эпохі, дзеўка выглядала вельмі асабліва. Ну а што ён? Паглядзеў на свае штаны. Не джынсы, у якіх баляваў, а цёмныя штаны ў абцяжку. Адкуль іх узяў і каму ўдалося іх нацягнуць на яго? Даў сабе ўдосталь! Значыць, алкаголь не для яго. Праўду казала маці, то такія рэчы – для мудрай галавы.
– Ты папіў, Максім! Я чую! – расхвалявалася дзяўчына.
– Так, але я не ведаю, адкуль ты ведаеш аб гэтым. І дзе я апынуўся?
– Трымайце, нябёсы! Бачыла, як бацька даставаў бутэльку.
– Чый бацька?
– Мы ж гаварылі, трэба ранкам дабрацца ў Белавеж. Потым усе даведаюцца.
Максім здурэў. Фатальна здарылася, што раней не адмаўляўся, а так – напіўся і маеш, прыйшоў у чужую хату, пазнаёміўся з бацькам гэтай дзяўчыны і яшчэ выпіваў з ім! От, ліха!
– Чакай, дзяўчынка, – апёр рукі на падваконніку. – Ты ведаеш, як мяне завуць і выглядае, што шмат іншых рэчаў, але я бачу цябе першы раз. І не прапамінаю сабе, як я сюды ўвогуле трапіў. Знаемся ад вечара а ты хочаш каб я з табою ехаў у Белавеж. І што там?..
Дзяўчына адчыніла шырока вочы і паклала рукі на клубах. Напэўна, не спадабалася ёй тое, што ён сказаў.
– Ты, мяне, хлопец, – слова „хлопец” вымавіла асабліва, – вывядзеш з сябе. Хутчэй, коней я ўвязала пры дарозе, а калі будзеш марудзіць, паеду адна, а табе крэсцік.
Дзяўчына кранулася з месца і адышла некалькі крокаў. Максім выхіліўся за акно. Сукня дзяўчыны была незвычайная, і ўсё тут было сенсацыйным. І чамусь прыйшло яму ў галаву, што трэба ісці за светлавалосай. Прынамсі пабачыць ён, дзе апынуўся, гэта вельмі цікава. А цяпер загадку трэба развязаць. Ну і дахаты дабрацца. Выскачыў з акна і зрабіў некалькі крокаў, азірнуўшыся на будынак у якім спаў. Драўляны, надзіва падобны на прыдворскія флігелі. А навокал лес, яго пушча. Белавежская пушча, калі яны выбіраюцца ў Белавеж. Чакаць. Чакаць… Што яна сказала? Коні? Свет перакуліўся дагары нагамі. Нашто каму звяры, калі конская сіла ў машыне? Аднак людзі бываюць усялякія…
Максім дагнаў дзяўчыну, якая, убачыўшы яго побач сябе, усміхнулася ўлагоджана.
– Дурань! – сканстатавала. – Як стаяў, так упаў і заснуў.
Пакруціла галавой, а ён прыглядаўся да яе твару. Красуня.
– Увесь двор будзе насміхацца.
Хлопец глянуў на сваю адзежыну і даўся дзіву. Ну што за апранахі! І яна ў гэтай сукні…
– Слухай, – пачаў Максім. – Я ўчора напіўся. Святкаваў сваю магістэрку, але якасьці, якасьці… трапіў дахаты. А што я тут раблю?
– Максім, мо ты ўдарыўся? Учора мінуў год як ты з намі.
– З вамі? Гэта з кім?
– Доктара! – тэатральна крыкнула дзяўчына, прыклала сваю далонь да яго ілба і махнула галавой.
– Ты, Максіме, для мяне найдаражэйшы ў свеце, таму я прашу, не выпівай больш і зрабі з сабой парадак. Калі ты маеш даведацца, чаму вырэзваюць нашу Пушчу, ты павінен быць цвярозым і разумным. А ты цяпер – гультай!
– Добра, значыць, я праспаў цэлы год. Так разумею?
Дзяўчына гучна засмяялася.
Максім падумаўшы глыбока сцвердзіў, што ён надалей у сне.
Дайшлі да звяроў, прыгожых і дагледжаных, і Максім спалохаўся. Ён ніколі не прабаваў гэтага спорту. І ў што ён улез? Аднак, хаця баяўся, падсадзіў дзяўчыну на каня і… Здзівіўся, як лёгка закінуў ступак у стрэмя і ўскочыў на сядло. І цуда – Максім ведаў, як паводзіць сябе, каб конь добра ішоў!
Дзяўчына кінула на Максіма зусім панскім паглядам:
– А, я ведала, што табе гэта добра зробіць.
Максім з маналогу дзяўчыны дадумаўся, што маюць яго за кіруючага маёнткам, а двор у якім служыць завуць Лутоўня. Ага, значыцца, так: ён напіўся і заснуў, але гэта не кашмар. Тут адбылося нешта незвычайнае. Яго кінула ў іншую эпоху, ці што? А дзяўчына, значыцца, Аня, дачка гаспадара Лутоўні. Максім увасобіўся ў ролю чалавека, аб жыцці якога нічога не ведаў. Вось такая гісторыя! Прытым адбываецца штосьці цікавае і яны наважылі зрабіць нейкае расследаванне. Як ён меў ад гэтага адмовіцца? Амаль ужо прывык да бліскучай весткі, што ён гэта не ён, а хтосьці зусім не Максімаў, хаця таксама гучаць іхнія імёны і прозвішча.
Максімава фантазія калісьці схільвалася ў тыя старыя часы, ён цікавіўся сваімі прашчурамі, але не памятаў, каб хтосьці з продкаў быў дворскім аканомам. Адзін быў лекар, другі слуга ў двары, трэці – манах…
– Слухай, успомні, чаго мы так едзем.
Рашыў прыняць удзел у гэтай прыгоде. І выкарыстаць час, запамятаць усё. Дашукаецца пасля, хто тут хто і для чаго. Хіба што не вернецца…
– Я катэгарычна пратэстую! Там палацовыя будаўнічыя вырэзваюць нашу даброву. Усю пушчу знішчаць!
– А мы нейкія хвасты, што на­думалі ім у гэтым перашкодзіць?
Ён цяпер хацеў смяяцца. Зразумеў. Гэта канец дзевятнаццатага стагоддзя. Будуюць царскую паляўнічую рэзідэнцыю.
– Ну, Максім, – збянтэжылася і пачырванела дзяўчына, – хаця б пабачыць…
– Ты ведаеш, што за сто гадоў будуць эколагі, якія будуць абараняць пушчу перад такімі будаўнічымі. А палац будзе знішчаны.
Цяпер смяялася яна.
– З цябе някепскі жартаўнік, я ведаю. Такога ты яшчэ не выдумляў.
Прыехалі ў Белавеж. Яна была зусім інакшая, чым вядомая Максіму. На горачцы ўзносілася вялікая канструкцыя. Царскі палац.
Цуда! Максім разявіў рот.
– Бачыш, як гэта можна знішчыць? Трэба гневу гасподняга да разбурэння гэтага.
– Не трэба, – сказаў засмучаны Максім. – Хопіць крыху людзей, у якіх няма парадку ў галаве. Або вайна…
– Сёння ты філасофствуеш…
– А сюды ўзлезці можна?..
– Я ўжо ўпэўнена, што ты сапраўды ўдарыўся ў галаву. Давай, да бабулі Зіны. Яна знойдзе на цябе сілу!
– Як гэта?
– Так як і на мне, як я прыхварэла.
Павяла красуня Максіма да простай хаты, за якой валіўся плот. Пры самай сцяне сядзела маленькая, сухая жанчына. Пазнала дзяўчыну. Аня абняла старушку як родную бабулю і абцалавала ёй шчокі. На Максіма бабка паглядзела насцярожана.
– І бачыш, што тут робіцца? – спыталася ў яго.
– Цар строит себе чудо, – сказаў Максім.
– І што будзе з намі? Пойдзем усе, рабы, рабіць. Работаць, работаць, і ўсю жызнь пасвяшчаць.
– Гэта ненадоўга, – сказаў бабулі Максім.
– Анулька, ты ідзі, нарві парэчкі. Зварыце кампоту.
Максіма старуха ўзяла за руку павяла да сваіх парогаў.
– Ты не павінен тут быці, – яна была строгая і сур’ёзная. – Бесы, цьфу, чарты, адыдзіце! – махнула рукою, а Максіма перанялі дрыжыкі…
– Яе зваліла з ног, а мне пачала балець галава, круціліся самалёты ў ілбе, нядобра зрабілася, – расказваў Ані Максім. – Я хацеў накрычаць на бабулю, а мне мову адняло! У галаве палац, дубы, коні, флігель двара ў Лутоўні…
– Максіме, з табою зноў бяда, – уздыхнула дзяўчына.
Адплюшчыў вочы і ўбачыў белую столь.
– Падумаеш, адукаваны чалавек! Але! „Прашчай розум, здраствуй дурната!” Андрэй, твой сын у цябе ўдаўся, я з ім не маю нічога супольнага! – лямантавала маці.
Максім меў ахвоту выпіць усю ваду свету.
– І пабач! Хадзі пабач! – клікала маці Максімавага бацьку. Значыць, ён у сябе, а ўсё гэта быў сон! – Глянь, Андрэй, што ён на сябе надзеў! Скуль ён такое ўзяў?!. У тэатры, ці што? Нават не разбуўся!
Прыйшоў бацька і ледзь на яго глянуў. Відаць, сын выглядаў камедна! Але! Максім устаў і адчуў, як сэрца хутчэй працуе. На нагах меў высокія боты Максіма, аканома Лутоўні.
– Халера! – аблаяўся пад носам, бо маці клікала ўжо ўсю радню, каб пабачылі, як Максім адсвяткаваў сваю магістэрку.