Białorusin w Białymstoku (2) – Ewa Zwierzyńska

poprzednia część reportażu 

Z Białorusi do „Londynu” i „Szanghaju”. Akademik Politechniki w Białymstoku nie grzeszy zbyt wysokim standardem: na cztery pokoje przypada jedna łazienka, ściany ponuro świecą mocno przybrudzą żółtą lamperią, a w większości drzwi wykonanych z lichej płyty pilśniowej widnieją powybijane dziury, jednak Natasza Wierbicka*, studentka I roku logistyki, jest nim zachwycona, bo – jak twierdzi – na Białorusi trudno znaleźć taki pokój w hotelu, jaki ona ma w zwykłym akademiku.

Natasza urodziła się i wychowała w Soligorsku, małym miasteczku pod Mińskiem, i chociaż posiada Kartę Polaka to Polką się nie czuje. – Jestem Białorusinką, a moja ojczyzna to Białoruś – podkreśla z dumą. Polskie korzenie odziedziczyła po ojcu i matka zadecydowała bez wahania: na studia pojedziesz do Polski, tam ci będzie lepiej. O Polsce nie wiedziała prawie nic, nawet języka nie znała, ale zdecydowała się na przyjazd, ponieważ chciała zobaczyć i przeżyć w życiu coś nowego. Bała się tego wyjazdu. Matka ciągle płakała: Natasza, wyjedziesz tak daleko! I rzeczywiście. W ciągu roku pojechała do domu tylko trzy razy. Rodzice przywieźli ją do Białegostoku samochodem razem z koleżanką, z którą mieszka teraz w pokoju.

Pierwszy dzień był bardzo ciężki. Trzeba było załatwić mnóstwo formalności – pierwsze zapoznanie się z uczelnią, przydzielenie akademika, cała masa dokumentów. Mamie Nataszy przypadł do gustu koronkowy budynek politechniki, a także całe miasteczko studenckie. Najbardziej to, że poszczególne dzielnice miasteczka miały światowo brzmiące nazwy, jak Londyn czy Szanghaj. Nataszy się nie spodobało. Chciała studiować anglistykę na uniwersytecie, ale mama przekonywała, że po logistyce będzie miała lepszą pracę. Gdy rodzice odjeżdżali, stały we dwójkę i machając im na pożegnanie płakały.
– Jesteśmy jeszcze dziećmi – tłumaczy Natasza. – Na Białorusi zdajemy maturę w wieku 17 lat i od razu jesteśmy rzucani na głębokie wody. Tęsknię za domem, za przyjaciółmi, ale teraz moje życie toczy się tutaj. Mam tu znajomych, koleżanki, nauczyłam się języka. Już nie jest tak ciężko jak na początku. Poza tym politechnika to dobra uczelnia, dużo lepsza niż uczelnie białoruskie, a to bardzo ważne. Polscy wykładowcy mają zupełnie inną mentalność niż nasi. Jeśli czegoś nie rozumiesz, zawsze możesz zapytać, skonsultować się. U nas między nauczycielami a studentami jest bariera. Za każdą sesję poprawkową trzeba zapłacić. Tutaj wszyscy chcą być pomocni. Możesz przyjść kiedy chcesz, jak chcesz, bylebyś tylko poprawiła. Słabo znasz polski? To zdawaj po rosyjsku, zrozumiemy. We wszystkim idą na rękę.

Natasza jest jedyną Białorusinką w swojej grupie, ale jest zadowolona z atmosfery i polskich koleżanek. – Są fajne i pomagają mi we wszystkim – mówi. – Wieczorami toczy się życie studenckie, chodzimy razem na imprezy, na koncerty. Integrujemy się, chociaż głębszych przyjaźni z Polkami nie nawiązałam, tyle co kontakty na uczelni.
Mimo że zaaklimatyzowała się w Białymstoku, po skończeniu nauki nie chce tutaj zostać. – Marzy mi się Warszawa, Kraków, Wrocław. Białystok jest zbyt mały! Ciągle spotykam te same twarze, za gęsta atmosfera po prostu. O Polsce nic nie mogę powiedzieć, bo widziałam tylko Białystok. Nie podoba mi się to miasto. Może w Warszawie byłoby mi lepiej? Warszawa to podobno najpiękniejsze miasto w Polsce.

– W teatrze jeszcze nie byłam, ale do klubów zaglądam, chodzimy tam z Polakami, z Białorusinami. Jest bardzo fajnie, ale polskich chłopaków zupełnie nie rozumiem. Oni są całkiem inni niż Białorusini. Miałam jednego chłopaka Polaka i zapytałam go – co chcesz od swego życia? A on na to: nie wiem. Jak to tak? Studiujesz już cztery lata i nie wiesz czego chcesz? Na Białorusi każdy chłopak dokładnie powie, o co mu w życiu chodzi. Polacy są mało dojrzali, mało odpowiedzialni. Białorusini poważniej myślą o życiu, ale dla kobiet Polacy są o wiele milsi. Są uczynni, szarmanccy, chętnie pomagają. Na Białorusi nie zdarza się, że facet tak po prostu pomoże kobiecie. Inaczej też wyglądają stosunki międzyludzkie. Jest tu dużo ciepła, serdeczności. Gdy przychodzę na uczelnię przytulamy się do siebie, cieszymy, całujemy na powitanie. Na Białorusi tego nie ma.
Mimo wszystko wolałabym się związać z Białorusinem. Polski chłopak przychodzi do dziewczyny, poprzytula, pochwali, a potem nie odzywa się przez dwa tygodnie i w końcu zadzwoni jakby nigdy nic: hej! co u ciebie? Na Białorusi, gdy chłopakowi podoba się dziewczyna, to on do niej codziennie przychodzi, przynosi prezenty. Zabiega jak o królewnę.
Białorusinki też chcą wyglądać jak królewny i to odróżnia je od Polek. Są bardzo piękne, ubierają się elegancko, lubią sukienki, buty na wysokich obcasach, makijaż. Polki noszą się bardziej na sportowo, na co dzień wkładają adidasy, no i bardziej romansowe są, lubią flirtować i potrafią to robić z wieloma chłopakami na raz. Białorusinki inaczej – mają jednego chłopaka i wystarcza im, pilnują się go. Niestety w drugą stronę to nie działa. Białoruscy chłopcy mają wiele dziewczyn, a Polacy to już w ogóle, koszmar jakiś! Potrafią mieć siedem dziewczyn w jednym czasie i wszystkim mówią to samo – że „cię kocham” i „jesteś moim życiem”, i wszystkim to samo po kolei. Może bierze się to z łatwiejszego życia?
Mam chłopaka na Białorusi, jestem z nim od czterech lat. Ach, jak on o mnie zabiegał! Aniołem był przez dwa lata. Teraz to już trochę się zmieniło. Mieszka w Grodnie. Też ma polskie pochodzenie. Nazywa się Mirosław. Ma 21 lat, a już pracuje i utrzymuje całą swoją rodzinę, pomaga staremu ojcu, młodszej siostrze. O ślubie jeszcze nie rozmawiamy, ale to poważny związek, chociaż jest moim pierwszym chłopakiem. Na Białorusi młodzież bardzo wcześnie wstępuje w związki małżeńskie, nawet w wieku 16-17 lat. Taka moda nastała, niezależnie czy na wsi, czy w mieście. Moje trzy koleżanki z klasy już mają mężów i dzieci. Nie uważam, żeby to było zbyt mądre. Czy są szczęśliwe? Albo to przyznają się? Narzekania nie usłyszysz, ale kto wie, co sobie myślą w sercu. Szybko chcą stać się dorosłe. Na Białorusi życie niebieskiego ptaka nie jest w modzie, tak jak tutaj. Chciałabym wyjść za mąż w wieku 21 lat, tak jak moja mama. Dłużej nie chcę być panienką. Lubię ciepło rodzinne. Kariera oczywiście też mnie interesuje i to teraz jest najważniejsze. Chcę najpierw skończyć studia, mieć pracę, poukładane życie i dopiero wtedy ślub.
Nienawidzę białoruskiej polityki. Jeśli pójdę na wybory prezydenckie, to zagłosuję przeciw Łukaszence. Ten prezydent siedzi dwadzieścia lat na tym samym miejscu i nic nie zrobił, tylko jakieś żarty wymyśla typu – chcesz jechać po zakupy do Polski, to płać 100 dolarów. Nie mogę powiedzieć, że na Białorusi jest ciężkie życie, ale trzeba tam dużo się uczyć i bardzo ciężko pracować. Oczywiście tym, którzy nie chcą pracować a wszystko mieć, rzeczywiście może wydawać się, że jest ciężko. Studia na Białorusi są teraz odpłatne, trzeba zapłacić ok. 2 tys. dolarów za rok, nawet jak są to studia dzienne. A tutaj? Studia darmowe, ucz się ile chcesz, nawet całe życie. Niektórzy Białorusini, którzy studiują w Białymstoku, podejmują jednocześnie pracę, żeby na przykład móc wynająć mieszkanie, a nie gnieździć się w akademiku. Traktują studia poważniej. Niczego mi nie brakuje, wszystko mam, utrzymują mnie rodzice, chociaż ojciec, by podołać wszystkiemu, musi pracować na dwa etaty. Mama pracuje 9 godzin dziennie, ma swój malutki sklep odzieżowy, ojciec jest inżynierem, kończy o 17 pracę państwowa i dorabia, reperując samochody, do 23. Dziesięć lat ojca praktycznie nie widziałam. On wyjeżdża –ja śpię, on wraca, ja już śpię. Tylko w weekendy mogłam go zobaczyć.
Białoruś jest biedna. Chciałabym, aby Białorusią rządził ktoś inny. Mieszkam tylko osiemdziesiąt kilometrów od granicy z Polską i widzę ogromną różnicę między oboma krajami, inny jest wygląd ulic, miast, wiosek. Gdy przejeżdżasz przez wieś białoruską, aż żal patrzeć, jak wszystko się wali. Sklepy wyglądają jak jakieś odrapane magazyny. Poziom życia jest odczuwalnie niższy. Moje marzenia? Trudno o tym mówić. Pierwsze marzenie: zaliczyć ten rok na uczelni i wyjechać nad morze do Turcji. Chcę odpocząć, bo ten rok był dla mnie bardzo trudny. A w perspektywie pięciu lat – mieć męża, dziecko, dom, samochód. Tak jak każda dziewczyna. Do Białorusi nigdy już nie wrócę. Nie chcę takiego życia, jakie mieli moi rodzice.

***
Na końcu korytarza, błyszczącego nową beżową terakotą, urządzono kącik dla palaczy. Puszka po kukurydzy wypełniona jest niedopałkami po brzegi. Na przeciwległej ścianie ktoś namalował mazakiem wielkie, czerwone serce, ktoś inny podpisał na zielono: „Dla kogo to serce? Dla mnie?”. Akademikowej atmosfery dopełniają muzyka, dudniąca z któregoś pokoju, i głośne śmiechy. Pawła Romańchuka, studenta pierwszego roku mechaniki budowy maszyn, zastałam pogrążonego w nauce przy komputerze. Jest on jednym z około stu studentów z Białorusi, uczących się na białostockich uczelniach. Paweł ma polskie pochodzenie. Tata, dziadek, babcia – wszyscy byli Polakami. Rodzina Pawła ma herb szlachecki i rozrysowane całe drzewo genealogiczne. Ojciec w dzieciństwie dużo opowiadał mu o polskości, uczył patriotyzmu. Dzisiaj Paweł uznaje się za Polaka, chociaż twierdzi, że jest w nim też coś białoruskiego.
– Bardzo chciałem studiować w Polsce – opowiada – głównie z powodów finansowych, ale też prestiżowych. Na Białorusi za studia trzeba sporo zapłacić, za darmo mogą studiować tylko prymusi. W Polsce życie lepsze, o tym wszyscy wiedzą. Na Białorusi nie mam czego szukać. Wielu moich znajomych, ukończywszy uniwersytet, ma trudności ze znalezieniem pracy. Oczywiście tych z najwyższą średnią wezmą, ale ich jest niewielu. Reszta pójdzie do colle-
ge’u, po skończeniu trafi do jakiegoś do przedsiębiorstwa, ręce czarne, zarobione po łokcie, a dostaną grosze. Ja tak nie chcę. Nam, którzy kończymy naukę, trudno znaleźć pracę. Trzeba mieć dobre układy i znajomości, a ja mam całą rodzinę tutaj, w Polsce. Wcześniej przyjeżdżałem do Polski na zakupy, na koncert, odwiedzałem wujka w Warszawie. Wybrałem Białystok, bo bliżej mam do domu. Cały wrzesień uczyłem się jeszcze na uniwersytecie w Grodnie, a w październiku przyjechałem na Politechnikę Białostocką.
Pierwszą różnicą, którą zauważyłem, było to, że na Białorusi masz obowiązek notować na wykładzie. Kiedy tego nie robisz, wykładowca może zwrócić ci uwagę i poprosić o opuszczenie sali. W Polsce możesz robić co chcesz, bylebyś zdał potem zaliczenie. Jestem zadowolony z akademika, mamy jedną łazienkę na cztery pokoje, ale u nas na Białorusi jeszcze gorzej jest, karaluchy chodzą, nie wolno na własną rękę robić remontu w pokojach. O 12 w nocy już wychodzić nie możesz, a tutaj wracasz o której chcesz, może cię nie być nawet całą noc. Na początku często podchodziłem z prośbą o pomoc do wykładowców, we wszystkim mi pomagali. Jestem jedynym studentem z Białorusi w grupie. Stosunki w grupie układają się bardzo dobrze, z postawami nieżyczliwymi nie spotkałem się, niektórzy tylko są na „dzień dobry” i „do widzenia”. Na początku miałem pewien problem z nazwiskiem, bo pisze się Romańchuk a czyta Romańczuk. Wykładowcy mieli problemy z odczytywaniem. Nie zauważam większej różnicy pomiędzy młodzieżą polską i białoruską. Integrujemy się bez problemów, chodzimy razem do miasta, do sklepu, do galerii. Byliśmy też na rynku. Chcieliśmy odwiedzić muzeum, ale jakoś czasu nie było. Bardzo mi się tu podoba, myślę że nie wrócę na Białoruś. Wolałbym zostać w Polsce, ale nie potrafię powiedzieć dlaczego.
Polskie pochodzenie ma także jego kolega – Eugeniusz Trocki, student II roku energetyki.
– Moi rodzice są Polakami, chociaż urodzili się i mieszkają na Białorusi. Tradycje polskie były w mojej rodzinie bardzo ważne. Od dzieciństwa obchodziliśmy wszystkie święta, czasem rozmawialiśmy po polsku w dni powszednie, a na święta to zawsze. Chodziłem do kościoła co tydzień. Stryjeczny brat mojej babci to arcybiskup Tadeusz Kondrusiewicz, miński metropolita. To zadecydowało o wyborze Polski na miejsce studiów, lepsze perspektywy na przyszłość, więcej możliwości znalezienia pracy, ułożenia sobie dobrego życia. Nie mam zamiaru wracać. Chciałem spróbować życia w Polsce, być bliżej Polski, polskości. Ani razu nie żałowałem, że tutaj przyjechałem. Nie uważam Białorusi za swoją ojczyznę. Grodno jest moją małą ojczyzną, tam się urodziłem, tam wyrosłem, ale to tutaj czuję się w ojczyźnie. Tęsknię tylko za rodziną. Na uczelni nie mam żadnych problemów, mam tutaj wielu kolegów, znajomych. Wrosłem już, gramy z chłopakami w piłkę nożną. Lubią wysłuchać mnie, pytają, dlaczego tu przyjechałem, dla nich to jest interesujące. Traktują mnie normalnie, nigdy nie miałem żadnych przykrości. Nie wiem jeszcze, co chciałbym robić w życiu, nie mam sprecyzowanych planów. Za pięć lat? Chcę skończyć studia, to najważniejsze, i znaleźć dobrą pracę w Polsce. Dziewczyny nie mam, ale chciałbym, aby była Białorusinką. Białorusinki są piękniejsze.

* imię i nazwisko bohaterki zostały zmienione