PUBLICYSTYKA

Юрка Хмялеўскі. Ад Рэдактара.

by czasopis.pl / ago

Jerzy ChmielewskiПрызнаючы датацыю на выдаванне нашага штомесячніка ў гэтым годзе міністэрства запатрабавала павысіць крыху колькасць тэкстаў на беларускай мове. Дагэтуль складалі яны прыблізна трэцюю частку, а цяпер павінна быць іх як мінімум 40 прац. Я і мае рэдакцыйныя калегі і без гэтага ўвесь час намагаемся, каб у Часопісе беларускамоўнага слова было як мага больш. Нават свае адрэдактарскія фельетоны ад нейкага часу стаў пісаць я амаль выключна па-беларуску. Дасканала прытым ведаючы, што прачытае іх значна менш чытачоў, чымсьці калі б былі на польскай мове. На жаль, непаўстрыманая асіміляцыя нашага насельніцтва давяла да таго, што ў друку польскае слова стала больш камунікатыўным і зразумелым чымсьці беларускае нават для найбольш сведамых і шчырых беларусаў. Тым не менш, трэба нам усім намагацца, каб наша мова ў пісаным варыянце не астывала. Таму вельмі заахвочваю нашых аўтараў і чытачоў, каб больш пісалі і чыталі ў Часопісе па-беларуску. Тым больш, што наша мова надта багатая, прыгожая і смакавітая таксама ў пісаным варыянце, чаго не трэба, думаю, нікому даказваць.

Зберагчы і захоўваць сваю тоеснасць павінны мы яшчэ і таму, што жывой беларушчыны засталося ўжо няшмат і ў самой саветызаванай і русіфікаванай Беларусі. „Сапраўдны беларус у Польшчы пражывае” – спяваў яшчэ чвэрць стагоддзя таму Генусь Шэмет са сваім гуртом „Грамада”, які між іншым таму і перабраўся з сям’ёю з прырасійскага Віцебска ў Польшчу. На жаль, з тагу часу і ў нас жывая беларушчына прыціхла. Хтосьці звонку, скажам, прыезжы, ён можа і не заўважыць, што на Беласточчыне пражывае яшчэ няпольскае насяленне. Прытым улады Падляшскага ваяводства, а ўслед павятовыя і гмінныя моцна прапагандуюць „шматкультурнасць” нашых зямель. Чаму, аднак, не прымяняюць слоў „беларускі” і „беларусы”, і не надта ахвотна ўзгадваюць праваслаўных, якія прысутныя тут часта даўжэй за карэнных палякаў? Таму, што ў публічнай прасторы няма свядомасці і дазволу, каб адкрыта і нармальна пра гэта гаварыць. Сярод так польскай як і нашай беларускай грамадскасці пакутуюць яшчэ комплексы няпоўнавартаснасці і крыўды з мінулага. А за шматкультурнасць усе так ахвотна схапіліся, бо з’явілася яна – так менавіта, агульна, акрэслена – у прыярытэтах Еўрапейскага Саюза. У праектах і заяўках на дафінансаванне з гэтых фондаў пабудовы дарог і ўсякай камунальнай інфраструктуры самаўрады падымаюць такі козыр, але чыста фармальна, без унутранага пераканання. Толькі на паперы, бо ніхто шчыра і адкрыта пра беларусаў і праваслаўных не гаворыць.

Такі сухі падыход да свайго наглядаю ў нашых самаўрадах здаўна. Калі працаваў я дырэктарам дому культуры ў Гарадку, заўсёды адкрыта гаварыў пра тутэйшую сапраўдную шматкультурнасць. Напісаў я таксама шмат „унійных” праектаў, у якіх ніколі не хаваўся з беларускасцю і праваслаўем. І мабыць таксама таму амаль усе яны атрымалі дафінансаванне. У такі спосаб між іншым удалося абсталяваць увесь дом культуры новай мэбляй, камп’ютарамі і музычнай апаратурай. Цяпер, калі працую ў магістраце ў суседнім Міхалове, таксама стараюся, каб тутэйшая шматкультурнасць існавала не толькі ў тэорыі.

Козырам нашых абезлюднелых гмінаў ёсць таксма памежнае распалажэнне, прытым на ўскраіне Еўрасаюза. Аднак, ніхто і нідзе не гаворыць, што гэтая мяжа раздзяляе адзін гістарычны народ, у якога аднолькавае мінулае і быў даўней супольны лёс. Цяпер ці не ўсе нашы гміны маюць падпісаныя дагаворы аб транспамежным супрацоўніцтве з гарадамі або раёнамі ў Беларусі. Але не з увагі на супольныя карані, толькі найперш для грошай з „унійнай” праграмы Польшча – Беларусь – Украіна. На жаль, у папярэднім перыядзе з гэтага скарысталі толькі некаторыя нашы гміны. Мабыць і таму, што ўся дакументацыя прымаецца там толькі на англійскай мове.

Дагэтуль транспамежнае супрацоўніцтва нашых гмінаў з беларускімі партнёрамі зводзілася да культурнага абмену музыкальных калектываў або дэлегацый падчас мясцовых мерапрыемстваў. Але калі едуць прадстаўнікі, напрыклад, гміны Нараўка ў Свіслач, там прымаюць іх як палякаў, а не беларусаў. Я пераканаўся аб гэтым неаднойчы, працуючы як дырэктар дома культуры ў Гарадку. Прыходзілася мне даволі часта ездзіць з гарадоцкімі калектывамі ў Беларусь. Помню, неяк два гады таму былі мы ў пасёлку пад Кобрынам. У мясцовы дом культуры вяскоўцы тлумна прыбылі на „концерт поляков”. Яго кіраўнік пакуль прывітаў гасцей, паясніў публіцы, што перад імі выступяць не палякі, але беларусы, якія пражываюць у Польшчы. Вяскоўцы пра такое дзіва пачулі, мабыць, упершыню…

У палове студзеня пабываў я з рабочым візітам у Ваўкавыску дзеля падрыхтоўкі гмінай Міхалова трансгранічных праектаў у рамках той жа праграмы ў новай ужо фінансавай перспектыве. У Бруселі крыху з гэтым зацягнулі, бо прыём заявак пачнецца не хутчэй чымсьці ў канцы года. Але рыхтавацца трэба ўжо цяпер. Для Ваўкавыскага раёна, як партнёра, запрапанавалі мы шэсць інвестыцыйных дзеянняў у Міхалоўскай гміне дзеля прыдумання падобных у іх, бо такая ёсць ідэя гэтай праграмы. На тыдзень перад выездам паслалі мы партнёру ўвесь падрабязны спісак, у якім былі пералічаны нашы планы, такія як стварэнне трансгранічнага турыстычнага шляху з пабудовай гатэлю і даканчэннем пабудовы пляжа над Семяноўскім вадасховішчам, ці аднаўленне старадаўняга парку ў Ялоўцы. Прадбачваем тут таксама пакупку пажарных машын. З шасці нашых прапаноў мы запатрабавалі выбраць дзве найбольш нам і ім патрэбныя, і рэальныя для рэалізацыі. Мяне крыху здзівіла, што амаль усё з гэтага спіска дакладна падышло патрэбам і планам ваўкавыскага боку. Праўда, іх пакуль не цікавяць, скажам, сонечныя батарэі, паколькі падыход да электраэнергіі не надта ў іх яшчэ памяняўся як у Еўрасаюзе.

Тэму супольных праектаў на месцы ў Ваўкавыску нам удалося абмеркаваць  вельмі спраўна і рашуча. Заўважылі тое і нашы партнёры. Старшыня райвыканкама, знаёмы мне яшчэ з Бераставіцы (партнёра Гарадка) сказаў, што супрацоўніцтва з намі праходзіць вельмі добра, „ад душы”. А ў Ваўкавыска апрача Міхалова ёсць яшчэ некалькі іншых гарадоў-пабрацімаў, у Польшчы, Расіі і Украіне. Сапраўды, нягледзячы на палітычныя і цывілізацыйныя розніцы паміж намі, нам даволі лёгка супрацоўнічаць. Падчас сустрэчаў з імі я па сваёй натуры гавару па-беларуску, хаця і па-польску яны нават добра разумеюць. З намі размаўляюць пераважна, вядома, па-руску, але – за маім прыкладам – намагаюцца і па-беларуску. Так што такое супрацоўніцтва карыснае яшчэ і для захавання нашай мовы, з чым у сённяшняй Беларусі вялікая ж праблема.

43 Comments

Comments are closed.