Спадчына
Часопіс „Заранка” выдаваўся на беларускай мове (кірыліцай) у 1927–1931 гадах у Вільні. Яе рэдактарам і выдаўцом была знакамітая пісьменніца, лексікограф, перакладчыца, асветніца і грамадскі дзеяч Зоська Верас (1892-1991).
У часопісе друкаваліся творы беларускіх пісьменнікаў, казкі, запісаныя і дасланыя чытачамі, вершы дзяцей, пераклады, пастаноўкі для дзіцячых тэатраў, показкі і розныя загадкі ды круцігалоўкі. Ён аздабляўся малюнкамі, а вокладка штораз выходзіла з новай гравюраю, якія выконвалі заходнебеларускія мастакі.
Аднойчы ў рубрыцы „Наша пошта” часопіса „Заранка” быў надрукаваны адказ рэдакцыі на ліст дасланы з Косава. А даслала гэты ліст на беларускай мове школьніца Марыя (Маня) Ласько. У лісце дзяўчына напісала і сваю казачку „Хітры цыган”. Рубрыку „Наша пошта” вяла асабіста Зоська Верас. Яна і паведаміла юнай аўтарцы з Косава, што „вельмі нас цешыць, што ты так ахвотна бярэшся пісаць у роднай мове, паміма таго, што вучышся ў польскай школе. Казачку тваю змяшчаем. Прысылай больш”.
У №5-6 за 1927 год была надрукавана і казачка Марыі Ласько „Хітры цыган”. Яна гучыць так. Хадзіў сабе па свеце адзін цыган. Раз ён быў вельмі галодны, бо нідзе не мог сабе зарабіць і ўкрасці нічога нідзе не ўдалося. Так ён хадзіў, хадзіў і зайшоў да аднаго пана. А там якраз абедалі. Стаў ён расказваць тое ды сёе, і нарэшце кажа: „Бачыў я сягодня ў лесе нейкага звярка: маленькі ён, кругленькі, гарбаценькі ды вельмі калючы, качаецца сабе па лесе. Не ведаю толькі, як ён называецца…”
–Jeż! – кажа коратка пан.
А цыган на гэта: „Дзякую, паночку, даўно я ўжо нічога не еў і хаджу галодны”. Схапіў ложку ды давай есці…
Вось такую казачку даслала Марыя Ласько з Косава. І яна была апублікавана ў „Заранцы”.
У № 7 за 1927 год у часопісе „Заранка” быў змешчаны „Ліст Маладога Дзятка да беларускіх дзетак”. У ім аўтар пісаў, што „сэрца маё цешыцца, што сярод вашае грамадкі з’явіліся гэткія, што адразу пачалі яе не толькі чытаць, але і пісаць у „Заранку”, як напрыклад, Марыся Ласько…”. Гэтым Маладым Дзядком быў не хто іншы, як паэт Сяргей Новік-Пяюн (1906-1994). У 1927-1931 гадах ён з’яўляўся супрацоўнікам „Заранкі”.
Дасылала Марыя Ласько ў „Заранку” і загадкі. Праўда, не ўсе часопіс друкаваў, таму што дзяўчынка з Косава забывалася напісаць на іх адгадкі. Але некалькі загадак ўсё ж былі апублікаваны ў першым нумары за 1929 год. Праўда, адгадак на іх я ў часопісе так і не знайшоў. Вось дзве загадкі Марыі Ласько: 1. У адным месце крыжоў дзвесце. 2. Адным паяском тысяча салдатаў звязана.
У № 8-9 за 1925 год часопіс „Заранка” апублікаваў казку аўтаркі з Косава „Як мужык ашукаў чорта”. У ёй добра паказаны адносіны селяніна да нячысціка. Ён не ваюе з чортам доўга і ў адкрытую, напрыклад, як Усявышні, а проста карае жыхара балоцістых мясцін – ліе яму ў вочы з патэльні гарачым салам. І не баіцца мужык нейкай там адплаты з боку свайго суперніка. Бо прызвычаіўся чалавек да цяжкасцей, да пастаянных супрацьстаянняў і не надае ўсяму гэтаму надзвычай важнага значэння. Вось тэкст гэтай казачкі.
Паехаў сабе адзін мужык у балота па сена. Захапіла там яго ноч, дык пачаў ён сабе вячэру варыць. Накрышыў сала ды скварыць. Аж прылятае да яго чорт ды пытаецца: „Што ты робіш, чалавеча?”. Той кажа: „Сквару сала на вячэру”. Чорт ізноў пытаецца: „То мо я магу разам з табою скварыць”. „Сквар сабе” – кажа мужык. Чорт пайшоў, налавіў жабаў, пакідаў на патэльню ды кажа: „Сквар, сквар, але ж не разам будзем есці”. Пасля пытаецца ў чалавека: „А як ты называешся?”. „Сам сабе называюся, – адказвае той, ды не чакаючы што чорт яму благое зробіць, ухапіў патэльню з гарачым салам, дык як ліне чорту ў вочы, а сам пабег і схаваўся. Чорт нарабіў крыку, пачаў склікаць чарцей. Тыя пазляталіся і пытаюцца: „Чаго крычыш? Хто табе вочы выпарыў?”. „Сам сабе, – кажа, – выпарыў”. „То ты, – кажуць чэрці, – сам сябе акалечыў, а нас клічаш, каб мы цябе ратавалі. Не будзь жа гэтакі неасцярожны”. Пакінулі яго, а самі паляцелі, куды ім трэба было…
Марыя Ласько жыла ў Косаве на вуліцы Ціхай. Такая вуліца ў Косаве існуе і сёння. Вучылася ў польскай школе. Але, як бачыце, пісала ў „Заранку” толькі па-беларуску. Як склаўся лёс Марыі Ласько і хто яна такая? – застаецца пакуль загадкай.
Дарэчы, у Косаве ў 1920-1930-я гады жыла і яшчэ адна дзяўчына з прозвішчам Ласько. Гэта была Алена Ласько. Да Другой сусветнай вайны яна пазнаёмілася з вядомым фатографам Юзафам Шыманчыкам і выйшла за яго замуж. Калі яны напярэдадні вайны пажаніліся, то пераехалі ў Слонім. Жылі ў самым цэнтры горада ў старым двухпавярховым доме на другім паверсе з балконам. У цэнтры горада Юзаф меў фотамайстэрню. Яго не чапалі ні партызаны, ні немцы – ніхто. Ён займаўся толькі фотасправай. Фатаграфаваў усіх, хто прыходзіў да яго ў майстэрню ці запрашаў сфатаграфаваць дома.
Аднойчы ў горадзе адбыўся мітынг. Выйшла на балкон паслухаць выступоўцаў і Алена Ласько. Але ж трэба было здарыцца бядзе. Балкон абваліўся. І цяжарная Алена загінула…
Магчыма, Алена Ласько была роднай сястрой Марыі Ласько, а можа нейкай сваячкай. Пакуль разгадаць гэту загадку не ўдалося.
Марыя Ласько пісала і дасылала ў „Заранку” не толькі казкі і загадкі. Яна ўмела цікава апісваць сваё роднае мястэчка, дзе жыла, дзе вучылася. Спадзяюся, што пасля гэтай публікацыі, нехта адгукнецца, хто некалі ведаў Марыю Ласько. А можа яшчэ жывуць дзеці гэтай таленавітай дзяўчыны, ці ўнукі, якія больш раскажуць нам пра яе творчы талент і сувязі з беларускай прэсай былой Заходняй Беларусі. А чытачам „Czasopisu” прапаную невялікі артыкульчык Марыі Ласько „Апісанне Косава”, напісаны ёй у 1928 годзе.
Сяргей Чыгрын
Апісанне Косава
Места Косаў-Палескі стаіць зусім у даліне. На поўнач ад Косава ляжыць вёска Хадоркі, на ўсход яго акружае лес, на поўдні знаходзіцца вёска Бялавічы, на захадзе – маёнтак Марачоўшчына, дзе ёсць Косаўскае староства. У Косаве сярод рынку стаіць праваслаўная царква, проціў царквы – пошта, а кругом рынку – тарговыя будкі і высокія мураваныя дамы.
На ўсход ад царквы на канцы места стаіць каталіцкі касцёл. За касцёлам цячэ рэчка Муцьвіца, а напроціў – Косаўскае надлесніцтва, польская паўшэхная школа і шпіталь, а далей – каталіцкія могілкі.
За рэчкай Муцьвіцай ёсць два паравыя млыны, гміна і праваслаўныя могілкі. На вуліцы Марачоўскай знаходзіцца акружная ўправа Таварыства Беларускай Мовы. На права ад царквы пачынаецца вуліца Ціхая, дзе я жыву, кончыцца яна пры балоце над рэчкай Муцьвіцай.
Марыя Ласько, 1928 г.
Hey there I am so delighted I found your webpage, I really found you by accident, while I was researching on Askjeeve for something else, Regardless I am here now and would just like to say thanks a lot for a tremendous post and a all round entertaining blog (I also love the theme/design), I don’t have time to read it all at the minute but I have book-marked it and also added your RSS feeds, so when I have time I will be back to read a great deal more, Please do keep up the great work.
Thanks very interesting blog!
I have been browsing online more than 4 hours today, yet I never found any interesting article like yours.
It is pretty worth enough for me. In my opinion, if all webmasters and bloggers made
good content as you did, the net will be much more useful
than ever before.
You made some really good points there. I looked on the web to learn more
about the issue and found most people will go
along with your views on this site.
Hi, I do believe this is an excellent site. I stumbledupon it
😉 I will return once again since I book marked it. Money and
freedom is the greatest way to change, may you be rich and
continue to help other people.
It’s going to be ending of mine day, however before
end I am reading this wonderful piece of writing to increase my
knowledge.
Hey I know this is off topic but I was wondering if you knew of
any widgets I could add to my blog that automatically tweet my
newest twitter updates. I’ve been looking for a plug-in like this for quite some time and was hoping maybe
you would have some experience with something
like this. Please let me know if you run into anything. I
truly enjoy reading your blog and I look forward to your new updates.
I’d like to find out more? I’d care to find out more details.
Hi there I am so excited I found your web site, I really found you by accident, while I
was searching on Askjeeve for something else, Nonetheless I am here now
and would just like to say kudos for a marvelous post and a all round
enjoyable blog (I also love the theme/design), I don’t have
time to read through it all at the minute but I have saved it and
also included your RSS feeds, so when I have time I will be back to read much more, Please
do keep up the excellent work.
Your style is so unique compared to other people
I’ve read stuff from. I appreciate you for posting when you have the opportunity, Guess I will
just book mark this web site.
Hi there to every one, since I am truly eager of reading this web site’s
post to be updated daily. It includes pleasant data.
Howdy would you mind letting me know which hosting company you’re
working with? I’ve loaded your blog in 3 different web browsers and
I must say this blog loads a lot quicker then most.
Can you recommend a good hosting provider at a honest price?
Thank you, I appreciate it!
I’m extremely impressed with your writing skills and also with the layout on your blog.
Is this a paid theme or did you modify it yourself? Anyway keep up the excellent quality writing,
it’s rare to see a nice blog like this one these days.
Greetings! Very useful advice within this post!
It’s the little changes that will make the greatest changes.
Thanks a lot for sharing!
My spouse and I stumbled over here different web page
and thought I should check things out. I like what I see so now i’m following you.
Look forward to exploring your web page again.
Hi there! This is kind of off topic but I need some guidance from an established blog.
Is it very hard to set up your own blog?
I’m not very techincal but I can figure things out pretty fast.
I’m thinking about setting up my own but I’m not sure where to begin.
Do you have any points or suggestions? Many thanks
At this time it looks like BlogEngine is the best blogging platform available right now.
(from what I’ve read) Is that what you are using on your
blog?
Everything is very open with a clear explanation of the challenges.
It was definitely informative. Your site is very useful.
Many thanks for sharing!
I am really glad to read this weblog posts which consists of plenty of useful facts,
thanks for providing such information.
Quality posts is the secret to attract the viewers to visit the
site, that’s what this website is providing.
Hey there, You have done a great job. I’ll certainly digg it and personally recommend
to my friends. I’m confident they will be benefited from this website.
Fantastic website. Lots of useful information here.
I am sending it to a few buddies ans additionally sharing
in delicious. And certainly, thanks in your sweat!
I know this if off topic but I’m looking into starting
my own blog and was wondering what all is needed to get set
up? I’m assuming having a blog like yours would cost a pretty penny?
I’m not very internet savvy so I’m not 100% certain. Any tips or advice would be greatly
appreciated. Appreciate it
Howdy! Do you know if they make any plugins to safeguard against hackers?
I’m kinda paranoid about losing everything I’ve worked hard on. Any suggestions?
I couldn’t refrain from commenting. Well written!
You ought to be a part of a contest for one of the most useful blogs
on the net. I’m going to highly recommend this site!
I’ve been exploring for a little bit for any high-quality articles or weblog posts in this
sort of area . Exploring in Yahoo I at last stumbled
upon this website. Studying this information So i’m glad to exhibit that I’ve an incredibly good uncanny feeling I discovered exactly what I needed.
I such a lot indubitably will make certain to don?t put out of your mind this
site and provides it a glance on a continuing basis.
Have you ever thought about creating an e-book or guest authoring on other blogs?
I have a blog centered on the same subjects you discuss and would really like to
have you share some stories/information. I know my subscribers
would appreciate your work. If you are even remotely
interested, feel free to send me an e-mail.