REPORTAŻ

Ostatnia Żydówka z Orli

by czasopis.pl / ago

Wrażenia z pobytu w Izraelu

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Sara Awni (Weinstein) i Marek Chmielewski w Izraelu nad albumem o przedwojennej Orli (Fot. ze zbiorów Marka Chmielewskiego)


Kilka lat temu został wydany album poświęcony dawnym mieszkańcom Orli, prezentujący dokumenty i fotografie wykonane do roku 1945, zatytułowany „Orla. Historia zapisana obrazem”, którego byłem współredaktorem. Nieco później autor albumu i koordynator projektu Marek Chmielewski odnalazł w Izraelu Sarę Awni, z domu Weinstein, 84-letnią, ostatnią żyjącą Żydówkę pochodzącą z Orli. Rodzina Weisteinów miała w Orli fabrykę kafli. Po wejściu Sowietów zostali oni zesłani do północnego Kazachstanu. Marek Chmielewski pojechał do Izraela, by spotkać się osobiście i zebrać wspomnienia. Oto zapis jego wrażeń z przygotowań i podróży.

 

Izrael – daleka podróż

Kiedy my ten album wydawaliśmy? Był 2009 rok, człowiek małe miał pojęcie, co robi, wszystko wydawało się proste, wystarczy że parę złotych zdobędziesz i myślisz, że świat należy do ciebie. Otrzymaliśmy 10 tys. zł, a wydawnictwo kosztowało 35 tys. zł. Zaczęło się od wystawy, do dzisiaj nikt takiej wystawy nie zorganizował i nie zorganizuje. I człowiek szedł za ciosem, wydawca skredytował, pieniądze zwrócili. Przez Internet poznałem pewną panią z Izraela, Danę Rotschild, napisałem do niej, że poszukuję pewnej Żydówki z Orli i ona ją znalazła, porozmawiała, wymieniliśmy się telefonami. I tak zadzwoniłem do pani Sary Weinstein i mówię, że wydaliśmy album, w którym i ona jest pokazana, że chciałbym go jej wysłać. Podała adres i wysłałem, to szło długo, z pół roku, ale pani Sara zaczęła do mnie telefonować i zaczęliśmy prowadzić długie rozmowy. Miała wtedy około 90 lat. I opowiadała, a mnie obrazy przesuwały się przed oczami, jak to mogło być, wyglądać… Mówię, pani Saro, przyjadę do pani, bo nie zapamiętam wszystkiego, przyjadę i nagramy panią. Dobrze, zapraszam pana.

Byłem wówczas w Szkole Liderów polsko-amerykańskiej Fundacji Wolności – kręcili o tej fundacji film, nagrywali mnie i tak poznałem młodego, światłego człowieka, znającego języki. Trzeba było tylko zdobyć środki na podróż. Skontaktowałem się z panem Piotrem Szczepańskim, prezesem Fundacji Wspomagania Wsi, otrzymaliśmy na wyjazd 5 tys. zł. Wystarczyło na lot z Polski do Izraela, tyle że przez Pragę (dwa bilety w obie strony za 3,5 tysiąca).

Kolega Radek Gębicz rozpracował każdy dzień pobytu (7 dni) – jaki autobus, adres… Okazuje się, że z Polski można zaplanować wizytę w Izraelu co do godziny. Dał mi taką teczkę i mówi, że może być taka sytuacja, że go nie wpuszczą, to w tej teczce znajdę program opracowany krok po kroku. Do dziś mam ją jako pamiątkę. Wypożyczyliśmy profesjonalną kamerę. I wyruszyliśmy na spotkanie z panią Sarą – to był nasz główny cel. Resztę pobytu finansowaliśmy z własnej kieszeni. Żeby było taniej, nocowaliśmy u ludzi, taki rodzaj miejskiej agroturystyki.

Polecieliśmy przez Czechy. Na miejscu, już w Izraelu, wsiedliśmy w pociąg do Hajfy, gdzie mieszkała pani Sara. Zakwaterowaliśmy się u amerykańskiej Żydówki , która w latach 70. XX wieku wróciła do Izraela. Bardzo przyjemna panui, pokazała nam film o Izraelu po rosyjsku, takie bardzo dobre wprowadzenie do wizyty. Potem zadzwoniliśmy do pani Sary.

 

Spotkanie z panią Sarą

Umówiliśmy się na spotkanie w restauracji, w jej ogródku, bardzo ładnym, pełnym kwiatów. Oni tam dbają – z pustyni zrobili Eden. Wojskowi? Wojskowi tam są wszędzie, co 50 metrów patrol wojskowy. U nich cały czas wojna, wszędzie bramki, kontrole, trzeba przywyknąć. Ale wszyscy chodzą z uśmiechem, wszędzie uśmiechnięci młodzi ludzie… To robi wrażenie.

Moment spotkania w restauracji został nagrany. Można go na youtubie obejrzeć. Pani Sara przyjechała ze swoim najstarszym synem Joselem. Miałem przygotowane prezenty, w tym materiały promocyjne o Białymstoku z Urzędu Wojewódzkiego. Sara była białostoczanką. Od siebie miałem różne rękodzieła i kwiaty. Usiedliśmy, zaczęliśmy rozmawiać. Kiedy się otworzyła, syn to zobaczył, powiedział, że nie będziemy tam siedzieć, pojedziemy w gości do córki pani Sary, która za męża ma rumuńskiego Żyda.

I oni nas gościli, od południa do nocy gościli. Przygotowywali jedzenie bardziej odpowiadające naszej kulturze.

Pani Sara przedstawiła nam swoją rodzinę. Najmłodszy syn jest prawnikiem, nie dojechał. Oni wszyscy dobrze mówili po angielsku, kolega Radek mi tłumaczył, chociaż pani Sara włada piękną polszczyzną, jakiej u nas nie ma i oczywiście mówi po rosyjsku, bo jej matka tylko po rosyjsku rozmawiała. A teraz z dziećmi, wnukami i prawnukami trzeba było porozumiewać się po angielsku.

Pierwszy dzień był swobodny, wymieniliśmy się podarunkami. Dobrze, że byłem przygotowany.

Pobyt był bardzo udany. Cała rodzina przyjęła mnie naprawdę ze szczerym sercem. Nawet mimo, jak się potem dowiedziałem, pewnej ludzkiej złośliwości. Dwa dni przed naszym wylotem do Izraela, ktoś zadzwonił z Orli ktoś i nagadał Bóg wie czego pewnej Żydówce, byłej mieszkance Bielska. Ale pani Sara zachowała się przyzwoicie i nikt mi tego nawet nie powiedział, żebym się nie denerwował niepotrzebnie.

 

Zwiedzanie Izraela

Następnego dnia umówiliśmy się na rozmowę i wspomnienia w mieszkaniu pani Sary w wieżowcu na 17. piętrze. Przy wejściu do mieszkania stały kafle Weisteina z kaflarni z Orli, pamiątka. Na ścianach wisiały stare fotografie, na niektórych zobaczyłem mieszkańców dawnej Orli. Dwa dni spędziliśmy z panią Sarą na dyskusjach, wspomnieniach. Nagrywaliśmy. Przez następne dni już sami zwiedzaliśmy Izrael, poznawaliśmy jego historię. Byłem w twierdzy Masada na skale, której przez siedem lat Rzymianie nie mogli zdobyć, aż w końcu z jednej strony usypali podjazd dla oblężniczych maszyn, a wtedy wszyscy obrońcy skoczyli ze skały.

Zwiedziłem inne miasteczka, byłem nad Morzem Martwym, w Jerozolimie mieszkaliśmy u francuskich monaszek. Obserwowaliśmy, jak Żydzi świętują rozpoczęcie szabasu – tysiące mężczyzn tańczy.

Odwiedziłem kilka stacji męki Pańskiej, byłem pod Ścianą Płaczu (kolega był w krótkich spodenkach, więc kazali zakryć ręcznikiem kolana).

Spotkałem się z koleżanką z Internetu, Daną Rotschild, polską Żydówką, która koniecznie chciała mi opowiedzieć o Palestyńczykach. Jej zdaniem Żydzi to państwo i porządek. Przekonywała, że ci Palestyńczycy, którzy chcą pracować, to żyją razem z Żydami. Nazwy na ulicach są potrójne czy poczwórne, wspólnie handlują itd. Palestyńczycy mają swoją autonomię – miejsce, które Izraelczycy odstąpili im w strefie Gazy. Teraz Żydzi odgrodzili się od nich.

W Jerozolimie pokazała mi budynek przedszkola, obłożony betonowymi blokami… Cdn

Zapisał
Michał Mincewicz

46 Comments

  • RbfaFe Simply a smiling visitor here to share the love (:, btw outstanding design and style.

  • Its like you read my mind! You appear to know so much about this, like you wrote the
    book in it or something. I think that you can do with a few
    pics to drive the message home a bit, but instead of that, this
    is great blog. A great read. I’ll definitely be back.

  • hello!,I really like your writing very much!

    proportion we communicate extra about your post on AOL?

    I require an expert in this area to resolve my problem.
    Maybe that is you! Having a look forward to peer you.

  • “Yesterday, while I was at work, my sister stole my iphone and tested to see if it can survive a 40 foot drop, just so she can be a youtube sensation. My apple ipad is now destroyed and she has 83 views. I know this is entirely off topic but I had to share it with someone!”

  • Hello! I could have sworn I’ve visited this site before but after
    browsing through some of the posts I realized it’s new to me.
    Regardless, I’m certainly pleased I discovered it and I’ll be book-marking it and checking back often!

  • Greate article. Keep posting such kind of info on your page.
    Im really impressed by it.
    Hello there, You’ve performed an incredible job. I’ll definitely digg
    it and in my opinion recommend to my friends.
    I’m confident they’ll be benefited from this web site.

  • Attractive component to content. I just stumbled upon your site and in accession capital to claim that
    I get in fact enjoyed account your weblog posts.
    Anyway I will be subscribing to your augment or even I
    achievement you access constantly fast.

  • I’ve been exploring for a bit for any high quality articles or weblog posts on this sort of house .
    Exploring in Yahoo I at last stumbled upon this website.
    Studying this information So i am happy to convey that I have a very just
    right uncanny feeling I discovered exactly what I needed.
    I so much definitely will make certain to don?t put out of your mind this site and give
    it a look on a constant basis.

  • Hi! I could have sworn I’ve been to this blog before but after checking through some of
    the post I realized it’s new to me. Nonetheless, I’m definitely glad I found it
    and I’ll be bookmarking and checking back frequently!

  • An impressive share! I have just forwarded this onto a colleague who has been doing a little homework on this.
    And he in fact bought me lunch due to the fact that I found it for him…

    lol. So let me reword this…. Thanks for the meal!!
    But yeah, thanks for spending the time to discuss this matter here
    on your blog.

  • Pretty section of content. I just stumbled upon your weblog and in accession capital
    to assert that I acquire actually enjoyed account your blog posts.
    Any way I will be subscribing to your feeds and even I achievement you access consistently fast.

  • I think the admin of this site is really working hard for his web page, as here every information is quality based material.

  • No matter if some one searches for his essential thing, thus he/she needs to be available that in detail, thus that
    thing is maintained over here.

  • Very nice post. I just stumbled upon your blog and wished to say that I’ve really enjoyed surfing around your blog posts.

    In any case I’ll be subscribing to your rss feed and I hope
    you write again soon!

  • I like the valuable information you provide in your articles.

    I’ll bookmark your weblog and check again here
    frequently. I am quite certain I will learn many new stuff
    right here! Good luck for the next!

  • What’s Happening i am new to this, I stumbled upon this I’ve found It positively helpful and it has helped me out
    loads. I am hoping to give a contribution & help different
    customers like its helped me. Good job.

  • This is very interesting, You’re a very skilled blogger.

    I have joined your feed and look forward to seeking more of your magnificent post.
    Also, I’ve shared your web site in my social networks!

  • I would like to thank you for the efforts you’ve put
    in penning this website. I’m hoping to see the same high-grade content by you later on as well.
    In truth, your creative writing abilities has motivated me
    to get my own website now 😉

  • Superb site you have here but I was wondering if you
    knew of any user discussion forums that cover the
    same topics talked about here? I’d really like to be a part of online community where I can get responses
    from other knowledgeable people that share the same
    interest. If you have any suggestions, please let me know.
    Kudos!

  • Its like you read my mind! You appear to know
    so much about this, like you wrote the book in it or something.
    I think that you could do with some pics to drive the message home
    a little bit, but other than that, this is fantastic blog.

    A fantastic read. I will definitely be back.

  • I just like the valuable information you supply for your articles.
    I’ll bookmark your weblog and take a look at again here
    regularly. I am moderately sure I will learn a lot of new stuff
    proper right here! Good luck for the next!

  • I will right away snatch your rss as I can’t find your email subscription hyperlink or newsletter service.
    Do you have any? Please let me understand so that I may just subscribe.
    Thanks.

  • I’m impressed, I have to admit. Seldom do I come across a blog that’s both educative and interesting,
    and without a doubt, you’ve hit the nail on the head.

    The problem is something that too few men and women are speaking intelligently about.
    Now i’m very happy that I came across this in my
    hunt for something concerning this.

  • Hello there! Would you mind if I share your blog with my zynga group?

    There’s a lot of folks that I think would really appreciate your content.
    Please let me know. Many thanks

  • This design is incredible! You certainly know how to keep a reader entertained.
    Between your wit and your videos, I was almost moved to start my own blog (well, almost…HaHa!) Excellent
    job. I really enjoyed what you had to say, and more than that, how you presented it.
    Too cool!

  • I know this site provides quality depending posts and additional information, is there any other web
    page which gives these information in quality?

  • It’s appropriate time to make some plans for the future and it’s time to be happy.
    I have read this post and if I could I desire to suggest you some interesting things or suggestions.
    Perhaps you can write next articles referring to this article.
    I want to read more things about it!

  • Truly no matter if someone doesn’t understand after that its up to other users that they will help, so here it takes place.

  • That is a very good tip particularly to those new to the blogosphere.
    Short but very accurate information… Thank you for sharing this one.
    A must read article!

Comments are closed.