На адстрэл

Як звярына ў лесе

У апошні час у паляўнічых колах і сярод эколагаў шмат размоў пра павялічванне адстрэльвання звярыны. Міністр аховы асяроддзя Ян Шышка ў канцы верасня абвясціў, што гадавое адстрэльванне дзікоў у сувязі афрыканскай чумой свіней (АЧС) можа павялічыцца да 250 тысяч штук. Хоць гэты лік можа шакаваць, усё адбываецца ў адпаведнасці з рэкамендацыямі Еўрапейскага Саюза. У Польшчы павінны жыць 135,5 тысяч кабаноў (0,5 асобіны за кв км). Аказваецца, што (па стане на 10 сакавіка 2016 году), ёсць іх каля 245 тысяч.

s1-str18
Рэчка Нараўка (Фота Янкі Целушэцкага)

«У гэты час у сувязі з АЧС кожны паляўнічы гурток абавязаны правесці інвентарызацыю і на аснове інвентарызацыі планаваць паляванні», – тлумачыў міністр. Да гэтага часу паляванне на дзікоў вагалася ад 200 да 250 тысяч кабаноў год. У сувязі з АЧС пачалася тая інвентарызацыя дзікоў. Амаль 35 тысяч асоб пачало на тэрыторыі ўсяе Польшчы вопіс дзікоў, працы маюць быць завершаны на працягу двух тыдняў – паведамляла Міністэрства аховы асяроддзя. Падлік дзікоў мае дачыненне да паведамленняў пра частыя выпадкі афрыканскай чумы свіней.

Міністэрства на сваім сайце тлумачыць, што падлік дзіка ўжо вядзецца ў шэрагу рэгіянальных упраўленняў Дзяржаўных лясоў, сярод іншага, у Беластоку, Гданьску і Кракаве. Толькі ў Беластоцкай дырэкцыі Дзяржлясоў інвентарызацыя праводзіцца ў 31 лясніцтвах – 22 размешчаных на тэрыторыі Падляшскага ваяводства і дзевяці ў Вармінска-Мазурскім. «У адпаведнасці з рашэннем Генеральнага дырэктара ДзЛ, акцыя падліку дзіка адбываецца ў той жа перыяд ва ўсіх надлясніцтвах адной дырэкцыі Дзяржлясоў. Падлік ажыццяўляецца па меншай меры на 10 адсотках лясных плошчаў надлясніцтваў ды на асобных участках пасеваў кукурузы і іншых месцаў пражывання якія ахвотна займаюць гэтыя жывёлы восенню», – тлумачыцца. У інвентарызацыі ўдзельнічаюць работнікі ДзЛ, Міністэрства сельскай гаспадаркі, Міністэрства ўнутраных спраў і адміністрацыі і члены Польскага саюза паляўнічых (ПСП). Вынікі гэтай працы будуць вядомыя ў пачатку лістапада.

Паводле ацэнак паляўнічых, у лясных раёнах у цяперашні час пражываюць каля 230 тысяч дзікоў. Міністэрства адзначае, аднак, што пасля вясны і лета іх колькасць можа быць значна вышэйшай. «У цяперашні час дзікі на працягу года пераходзяць нават тры кодлы (некалькі гадоў таму яны парасіліся толькі раз), а ў кожным з іх ёсць па некалькі дзічанят. Гэта звязана з павелічэннем пасяўных плошчаў кукурузы, якая стала асновай рацыёну гэтых жывёл. Жывёлы ўсё часцей выходзяць з лясоў ці сельскіх раёнаў ды шукаць месца ў гарадах» – адзначаецца. Міністэрства дадае, што акрамя дзікоў у апошнія гады таксама павялічыўся лік аленяў і сарнаў. За апошнія 5-6 гадоў колькасць сарнаў павялічылася больш чым на сто тысяч асобін (з 750 тыс. да 860 тыс.). Акрамя таго павялічылася колькасць аленяў, са 160 тыс. да больш чым 180 тысяч асобінаў.

Шкодныя і бабры. Рэгіянальнае ўпраўленне па ахове асяроддзя (РУПАА) у Беластоку плануе выдаць дазвол на забіццё трох тысячы баброў на працягу трох гадоў. Трэба звярнуць увагу, што бабры ахоплены частковай аховай. Адстрэльванне баброў таксама плануецца м. інш. у Варміі і Мазурах ды Карпатах. Па дадзеных Дзяржаўнага прэсагенцтва, РУПАА апраўдвае запланаванае павелічэння адстрэльвання ростам заплачаных кампенсацый за разбураныя бабрамі, напрыклад, дамбы на рыбаводных сажалках і затапленне палёў. Паўночна-ўсходняя Польшча з’яўляецца адным з рэгіёнаў, дзе баброў найбольш у краіне. Выплачваецца тут таксама самую вялікую кампенсацыю за шкоды зробленыя гэтымі жывёлам. У агульнай складанасці ў 2008-2015 гадах заплацілі кампенсацыі ў 16 мільёнаў злотых за так званыя бабровыя шкоды. – Тэрыторыі асабліва каштоўныя для захавання папуляцыі еўрапейскага бабра, якімі з’яўляюцца прыродныя запаведнікі і нацыянальныя паркі, у якіх нельга назначаць паляўнічыя ўчасткі-раёны, яны выключаны з гэтых правілаў – інфармуе РУПАНА. Па дадзеных ЦСУ, у Польшчы ў 2014 годзе было 100,2 тыс. баброў, з якіх 15 тысяч на Падляшшы (для параўнання ў 2000 годзе было 24,4 тыс. баброў, а ў 2011 годзе 78,1 тысяча).

 

Эколагі і паляўнічыя пратэстуюць

У любым выпадку падымаюць свой голас зацікаўленыя паляўнічыя і эколагі. Паляванне на дзікоў крытыкуецца ў асноўным паляўнічымі. Новы закон аб барацьбе з наступствамі АЧС спрычыняецца да таго, што за адсутнасць рэалізацыі паляўнічых планаў паляўнічыя павінны быць пакараны. Акрамя таго, дадатковыя абавязкі перашкаджаюць у працы паляўнічых, для якіх паляванне з’яўляецца дзейнасцю якая ажыццяўляецца ў вольны час, пасля працы. Таксама паляванне на звяроў выклікае незадаволенасць многіх груп абаронцаў навакольнага асяроддзя. Яны сцвярджаюць, што тут гаворка пра задавальненне амбіцый паляўнічых, а не захаванне прыроды. Хваляванні сярод эколагаў выклікае асабліва рашэнне перабіць баброў. На іх думку, рэгіянальныя кіраўніцтвы аховы навакольнага асяроддзя «не ў поўнай меры апраўдваюць нейкую альтэрнатыву метаду забойства дзеля прадухілення непажаданай актыўнасці баброў». Эколагі лічаць скандальным, што забойствы баброў таксама маюць праводзіцца на ахоўваных участках лесу, дзе дзейнасць бабра мае важнае значэнне для такіх знікаючых відаў, як чорны бусел, трохпальцы дзяцел, беласпінны дзяцел, бакас або малы арлец. Нагадваюць прытым, што на абарону гэтых відаў траціцца мільёны еўра з розных праектаў. – Можна зразумець, што бабры перашкаджаюць фермерам, аднак кур’ёзнай ідэяй з’яўляецца
пераслед баброў у ахоўных раёнах; дык дзе яны павінны знікнуць, калі не ў іх абсягу? Рэгіянальныя дырэкцыі ў вырашальным працэсе цалкам ігнаруюць рэтэнцыйную функцыю, якую выконваюць бабры. На малую рэтэнцыю ў выкананні чалавека таксама расходваюцца вялікія мільёны, – кажа Адам Богдан з фонду Дзікая Польшча.

 

Жывёлы ў цяжкім становішчы

Паляванне заўсёды канфліктавала эколагаў і паляўнічых. Для першых лічыцца забеспячэнне свабоды фауне і флоры. Чалавечае ўмяшанне павінна быць зведзена да мінімуму. Асяроддзе падтрымліваецца абаронцамі жывёл, якія крытыкуюць забойствы жывёл падчас паляванняў. Зусім іншы падыход паляўнічых, для якіх паляванне з’яўляецца хобі. Акрамя таго, што пашыраюць уласную цікавасць, падтрымліваюць прыроду. Кажуць яны, што адстрэльванні неабходныя для кантролю папуляцый асобных відаў. Сярод людзей, суседуючых з дзікімі жывёламі, часта даводзіцца чуць крытычныя галасы. Дзікоў і аленяў абвінавачваюць у знішчанні палёў і лугоў, бабры выклікаюць вялізныя страты, сума якіх лічыцца ў мільёнах. Несумненна, неабходны кампраміс паміж эколагамі і Міністэрствам аховы асяроддзя. Кампраміс, які не будзе засноўвацца на ідэалогіі, а на балансе прыбыткаў і страт. У гэтым выпадку лічыцца і прыроднае асяроддзе, і чалавек.

Польскі Саюз паляўнічых крытыкуе другі спецзакон аб АЦС. «Дакумент уносіць змены, якія паўплываюць на разбуральнае ўздзеянне на польскую прыроду», – напісана ў пазіцыі ПСП на другі спецыяльны акт з мэтай палегчыць барацьбу з інфекцыйнымі захворваннямі жывёл. Дыяна Пятроўская, прэс-сакратар ПСП, падкрэслівае ў меркаванні, што да самых недарэчных запісаў належыць запіс, які дае павятовым лекарам ветэрынарыі, ваяводам і міністрам магчымасць прыняцця аднаасабовых рашэнняў аб адстрэльванні ваўкоў, рысяў і лебедзяў у мэтах барацьбы з інфекцыйнымі захворваннямі. Спецзакон накладвае на паляўнічых абавязак забіць некалькі тысяч ахоўваных відаў. «Гэта азначае, што ў цяперашні час некалькі соцень чалавек у краіне, без нагляду змогуць прыняць рашэнне аб забойстве дзікіх звяроў. Не ўведзена ў той жа час ніякіх абмежаванняў на колькасць жывёл для адстрэлу ды крайні тэрмін для яго рэалізацыі». На думку ПСП, увядзенне закону ў сілу знішчыць дасягненні пакаленняў навукоўцаў, леснікоў, натуралістаў і паляўнічых, якія прывялі да аднаўлення і стабілізацыі папуляцыі многіх відаў жывёл і птушак, якія знаходзяцца пад пагрозай знікнення ў нашай краіне.

Лоўчыя таксама звяртаюць увагу на ўношаныя абавязацельствы выканання адстрэлаў на ахоўных тэрыторыях, такіх як нацыянальныя паркі або запаведнікі. Міністр сельскай гаспадаркі, ваявода альбо павятовы ветэрынарны ўрач зможа прывесці ПСП да забівання звяроў на строга ахоўнай тэрыторыі. Паляўнічы, каб быць у стане выканаць адстрэл на тэрыторыі нацыянальнага парку, павінен атрымаць згоду міністра аховы асяроддзя на ўваход у той парк. Абавязковыя і іншыя дазволы, такія як уезд туды транспартных сродкаў. За невыкананне санітарнага адстрэлу дзікай звярыны прадугледжаны фінансавыя санкцыі (яны былі скарочаныя па сенацкай папраўцы да закона).

«Польскія паляўнічыя, якія па законе маюць ахоўваць лясную звярыну і загаспадараць яе рэсурсы ў адпаведнасці з прынцыпамі экалогіі і прынцыпамі рацыянальнай сельскай гаспадаркі, лесаводства і рыбалоўства, не згодныя з гэтым рашэннем, якое прымушае іх стаць экзекутарамі, рэалізуючымі амбіцыі, ціск ці лабіраванне зацікаўленых груп. Накладанне штрафаў за адмову выканаць адстрэльванне дзікіх відаў, у тым ліку будучых пад аховай, з’яўляецца замахам на легальна функцыяніруючую арганізацыю, створаную законным шляхам» – піша Пятроўская. Прэс-сакратар нагадвае, што паляванне залежыць ад цэлага шэрагу незалежных ад чалавека фактараў, як умовы надвор’я, вегетацыі раслін, фазы месяца. У той жа час у законапраекце не прымаецца пад увагу ніякіх абставін, якія перашкаджалі б у выкананні адстрэлаў. «Гісторыя Польшчы, па-за перыядам вайны, не ведае падобнага замаху на прыродныя рэсурсы Польшчы, як закон фарсіраваны міністрам Кшыштафам Юргелем. Пад падставай абмежавання АЧС, некалькі сотняў чалавек даб’ецца кампетэнцый, якія да гэтага часу былі абмежаваныя толькі дзяржавай, напрыклад, стратэгіі кіравання папуляцыямі ахоўных відаў», – адзначала прадстаўніца прэс-службы ПСП. На думку ПСП самай важнай праблемай з’яўляецца тое, што да выдачы загаду не трэба праводзіць ніякага аналізу, гэта проста аднамернае рашэнне.

«Хопіць загадаць паляўнічаму гуртку забойства 100 дзікоў, калі на яго тэрыторыі іх усяго 20, і такі адстрэл будзе ажыццяўляцца ў адпаведнасці з законам, і, такім чынам, за яго невыкананне гурток будзе абавязаны заплаціць грашовы штраф. Палажэнні гэтага закону не прыносяць абмежавання распаўсюду хваробы, таму што на месца забітых кабаноў прыйдуць чарговыя. Гэта асабліва важна на прымежнай усходняй польскай тэрыторыі, дзе на месца польскіх здаровых дзікоў прыходзяць хворыя дзікі з Беларусі ці Украіны», – хочуць даказаць паляўнічыя з Польскага саюза паляўнічых.

 

Паляўнічыя і людзі

Калі ўступіў у сілу Закон аб паляванні, у краіне зашумела. «Паляўнічы з паляўнічага гуртка мае быць панам на маёй маёмасці? А я зусім як той адстрэльваны дзік ці алень, які не мае права на абарону!». Паляўнічы закон выклікаў шмат эмоцый. Меў свае заўвагі амбудсмен. Унутраны супраціў да забойства жывёл павінен быць дастатковай прычынай для выступлення заявай аб забароне паляванняў на маёмасці, – казаў Адам Боднар, упаўнаважаны па правах чалавека. Амбудсмен выступіў да Яна Шышкі, міністра аховы асяроддзя, каб той даў тлумачэнні з паправак Закону аб паляванні. Адным з ключавых пытанняў, якое ў апошні час выклікала сур’ёзныя сумневы, з’яўлялася абмяжоўванне канстытуцыйных правоў уласнікаў маёмасці, якія ўваходзяць у паляўнічыя раёны ў адпаведнасці з палажэннямі гэтага закона. Канстытуцыйны Суд у сваім рашэнні ад 10 ліпеня 2014 г. пастанавіў, што дзейсны тады артыкул 27 пункт 1 Закона аб паляванні пра тое, што санкцыянуецца ахапленне рэжымам паляўнічага раёну нерухомасці без прадстаўлення адпаведных юрыдычных сродкаў абароны правоў уласніка маёмасці, быў несумяшчальны з Канстытуцыяй. Гэтае палажэнне спыніла сваё дзеянне 22 студзеня 2016 г. 21 верасня ўрад прыняў праект папраўкі Закону аб паляванні, дзе ўмацоўваюцца правы ўласнікаў нерухомасці пры стваранні паляўнічых раёнаў, што адпавядае рашэнню Канстытуцыйнага суда. Гэтыя правілы прадугледжваюць магчымасць дамагацца кампенсацыі за страты, выкліканыя ахапленнем нерухомасці паляўнічым раёнам ды права патрабаваць ўстанаўлення забароны палявання на маёмасці, матываваным павагай да светапогляду (напрыклад, рэлігійнага або маральнага). Запісы аб кансультацыі з уладальнікамі ўласнасці пры стварэнні раёнаў, або магчымасць выступлення па кампенсацыі амбудсмен прыняў з задавальненнем. Але адносна працэдуры падачы заяўкі на забарону палявання па рэлігійных і маральных падставах сумняваецца. «Са зместу становішча вынікае абавязацельства прадэманстраваць паказ рэальных сувязяў са сваёй рэлігійнай дактрынай і кіраванне ў жыцці гэтымі рэлігійнымі прынцыпамі, якія прызнаюць непрымальнымі паляванні на жывёл або паказваюць на маральныя прынцыпы, якія знаходзяцца ў супярэчнасці з паляваннем на дзічыну», – звяртаў увагу Адам Боднар. Спасылаючыся на польскае і еўрапейскае права, прыйшоў да высновы, што гэтае пытанне трэба разглядаць у больш шырокім плане і матываваць свой супраціў на паляванне на сваёй тэрыторыі таксама іншымі меркаваннямі, напрыклад, эканамічнымі.

«Прадбачаныя ў праектаваным арт. 27Б б Закона аб паляванні рашэнне трэба ацэньваць негатыўна з пункту гледжання канстытуцыйна гарантаваных правоў і свабод, перш за ўсё выказанага ў арт. 53 у пункце 7 Канстытуцыі негатыўнага аспекту свабоды сумлення і веравызнання, уключаючы права да нераскрывання этычных перакананняў або рэлігіі. Гэты запіс грунтуе на баку дзяржаўнай улады забарону на пытанні веры», – нагадваў амбудсменам у лісце міністру. На думку ўпаўнаважанага па правах чалавека, неабходнасць прадэманстраваць рэальную сувязь са сваім светапоглядам не з’яўляецца неабходнай для рэалізацыі грамадскіх задач, звязаных з ажыццяўленнем паляўнічай гаспадаркі. «На мой погляд, гэта якраз унутраны супраціў да забівання жывёл павінен быць дастатковым для выступлення з заявай аб стварэнні забароны на паляванне на сваёй маёмасці. Няма ніякай неабходнасці для прааналізавання судом прычын для такога супраціву, тым больш, што ацэнка доказаў была б цяжкай. Я хачу звярнуць увагу, што рашэнне таго, каб даказаць фактычную сувязь са сваёй рэлігійнай дактрынай або маральных прынцыпаў ужо прысутнічала ў праекце закона працэдаваным парламентам сёмага тэрміну і ўжо тады было пастаўлена пад сумнеў, у тым ліку Хельсінскім фондам па правах чалавека », – папракаў амбудсмен.

Папраўка да Закона аб паляванні, якая была прадстаўлена Міністэрствам аховы асяроддзя, была прынятая ўрадам. Сярод змен ёсць між іншым узмацненне паўнамоцтваў уладальнікаў і карыстальнікаў нерухомасці пры стварэнні раёнаў палявання і ўсталявання забарону на паляванне на сядзібах.

Прапановы змен маюць гарантаваць рашэнне Канстытуцыйнага суда ад 10 ліпеня 2014 г. (КС за несумяшчальныя з Асноўным законам прызнае існуючыя правілы не дазваляючыя ўладальніку або вечнаму карыстальніку нерухомасці выказаць меркаванне пра ўключэнне іх маёмасці ў паляўнічы раён і паказаў на недастаткова рэгуляваны інфармацыйны абавязак прадстаўляць інфармацыю уладальнікам, чыя маёмасць была ўключана ў паляўнічы раён, а таксама дастасаванне да патрабаванняў Канстытуцыі і ўкараненне механізмаў, якія дазволяць узмацніць нагляд міністра аховы асяроддзя над Польскім саюзам паляўнічых.

Згодна з праектам, сеймік ваяводства (у рэзалюцыі) зробіць у межах ваяводства падзел на паляўнічыя раёны, а таксама змены ў іх межах (інфармуючы аб гэтым на вэб-сайце маршалкоўскай управы, а таксама праз мясцовыя органы ўлады). Тады ўладальнікі маёмасцяў, якія будуць уключаныя ў паляўнічы раён, будуць мець магчымасць выказаць свае заўвагі. «Згодна з праектам паправак, уладальнікі ці карыстальнікі змогуць пастаянна пытацца ў маршалкоўскай управе аб кампенсацыі, калі ахапленне маёмасці паляўнічым раёнам істотна абмяжуе яе выкарыстанне ў адпаведнасці з існуючымі правіламі» – гаворыцца ў камюніке Інфармацыйнага цэнтра ўрада.

У праекце таксама прадугледжваецца магчымасць, у якой уладальнік або карыстальнік нерухомасці ў такой сітуацыі выступае ў суд, каб усталяваць на сваёй тэрыторыі забарону на паляванне з-за сваіх рэлігійных перакананняў або маральных прынцыпаў (забароны таксама можна будзе зняць).

Уладальнікі нерухомасці будуць мець магчымасць падымаць падобныя пярэчанні, не пазней, чым за тры дні да пачатку калектыўнага палявання. Яно будзе прынята, але толькі калі паляванне будзе пагражаць бяспецы або жыццю людзей. У той жа час, арандатары або кіраўнікі паляўнічых раёнаў будуць мусілі паведамляць пра такое калектыўнае паляванне на 14 дзён наперад.

Мае быць узмоцнены нагляд міністра аховы асяроддзя над ПСП.

Прадугледжваецца абавязак прадстаўлення міністру аховы асяроддзя штогадовай інфармацыі аб выкананні задач, указаных у законе аб ПСП. Міністр можа таксама запатрабаваць рашэнні, прынятыя Нацыянальным кангрэсам дэлегатаў ПСП, Вярхоўнай паляўнічай радай і Галоўнай управай ПСП. Акрамя таго, суд – па заяве міністра – можа адмяніць нязгоднае з законам або статутам ПСП рашэнне гэтых органаў ПСП. Важнай зменай будзе магчымасць спыніць дамову на арэнду паляўнічаму гуртку, які не рэалізуе гадавога паляўнічага плану па меншай меры на 80 адсоткаў, у кожным з трох гадоў запар. Гэтае рашэнне таксама мае дапамагчы ў барацьбе супраць афрыканскай чумы свіней (АЧС).

Зменены ў Законе ўжо ўступілі ў сілу – праз 14 дзён з дня яго апублікавання ў афіцыйным бюлетэні, за выключэннем палажэнняў, якія будуць прымяняцца ў іншых выпадках.

Міраслава Кастанчук

87 Comments

Comments are closed.