Na juliańskim „Sylwestrze” w restauracji Krys-Stan w Olsztynie wygłosiłam zaraz na początku długi toast, który Tolo nazwał totalnym. Teraz, kiedy piszę ten szkic, jest 18 lutego 2017. Nie za późno na powtórzenie go tutaj? Ależ nie. Myślę, że nawet w marcu nie będzie za późno. Za chwilę spiszę go z kartki. Aby przed wiosną albo i na wiosnę. Na toasty nigdy za późno. Ten toast totalny przekracza obecny rok i stać go na kreowanie każdego następnego. To toast wieloroczny. Najpierw kilka słów o czym innym.
Pan Jan Maksymiuk rozczarował mnie felietonowym molestowaniem, abyśmy redakcją wskoczyli do Internetu, w obrazki i krótkie tekściki („jak najkrótsze”), bo jeśli tak nie doskoczymy do uwspółcześnienia, to nie będzie nas i pozostaniemy w 19. wieku. Ależ Panie Janie! Myślenie należy do 19. wieku? Jesteśmy dopóki myślimy i dopóki mamy gdzie myśleć. Sam Pan pisze, że to „brzmi strasznie”. Po co mamy wskakiwać w rzeczy straszne i kurczyć własny łeb?
Trochę się poznęcam nad Panem, a lubię Pana, i mimo to obejrzę problem wnikliwiej, od ponurej strony. Przepraszam, ale powinnam znaleźć złoty środek. To kobieta pitagorejka wynalazła „złoty środek”, zapobiegający świrowi w jedną stronę, tj. neofictwu, ale o niej powiem na końcu, w toaście totalnym.
Uwaga ogólna – średni nakład książki czy prasy wciąż u nas maleje, także w Internecie, a my mamy nakład stabilny i z tego się cieszmy, i nie wymyślajmy ładnej dziury w całym. Cieszmy się z naszego pisma. Mnie taka radość buduje.
Jeszcze jedna uwaga ogólna – tylko dla programistów Internet to poezja i duży zysk finansowy, ale to zupełnie inna bajka. No i to: pismo mniejszości to ani mainstream, ani nisza. Portalu nie zrobimy, bo to sprawa koncernów i skupiania reklam, to egoistyczne zarabialnie. Jedynie żebracze portale, np. filozoficzne, jakoś się z datków utrzymują, ale i one muszą karmić finansującą rękę żądanym zaniżeniem poziomu tekstu. O tym potem.
Podlasie nie jest w pełni zinternetowane. Poza tym takie doskakiwanie do uwspółcześnienia, hop do e-dziury i w obrazki, to prześmieszna prowincjonalna wyginanka. Równie doskocznie można zaproponować, abyśmy zrezygnowali z każdego języka słowiańskiego na rzecz skakanki do-angielskiej. Jeden nasz dureń tak doskoczył do uwspółcześnienia, że na grobie dziadka (czy kogoś bliskiego, nie pamiętam) dał tekst po angielsku.
Obrazki, doskok, obrazki, trzy słowa plus pięć? I to wszystko? Upasi Hospadzi nas ad hetaho, dapakul żywiem! No i hejt oczywiście. A ten będzie, jeśli staniemy się internetowi, zgodnie z Pana propozycji: zdolni do obrazków i trzech słów. Codziennie będzie się na nas wylewać szowinistyczny świr z 19. wieku, przewyższający te nasze trzy słowa. Po co mamy to robić? W imię związku z licealistami? To oni niech się wiążą z nami. Ze mną się wiążą. Widocznie znam innych licealistów. Skąd Pan wytrzasnął licealistów głąbów? Z jakiej to dupy?
I tu od razu przypominam jedno z przykazań wolnego człowieka autorstwa Tymothy’ego Snydera: Wolny człowiek czyta długie artykuły.
Dlaczego? Bo to jest treść. Treści nie można przejrzeć pobieżnie. Treść to dogłębna analiza. To rozwija. Przeskakiwanie z komunikatów na obrazki i odwrotnie nie rozwija. Przez to kurczy się mózg (pisałam o tym).
Nieprawda, że młodzi żyją wyłącznie komunikatem i obrazkiem. Nieprawda, że papierowe pisma to 19. wiek. Wielką sprawą w 21. wieku jest mieć papierowe pismo, jak nasze, i jest to wielka istotność. Pan uważa, że powinniśmy mieć miliony odbiorców? A po co? Po co liczyć na miliony, kiedy na świecie jest tylko garstka ludzi myślących? To na nią liczymy, panie Janie. W kulturze pięć osób może więcej niż milionowe stado. My bierzemy udział w wątku rozumnym. Doskoczenie do „jak najkrótszych treści” i obrazków przesuwa nas wprost w 19 wiek, do wiejskiego neoplebejskiego analfabetyzmu. Upasi Hospadzi! Pisma mniejszości to nie njusiki z durną korporacyjną treścią i wieczną rozmyślanką, jakby tu zwiększyć nakład.
Przeczytałam Martina rozprawy filozoficzne o śmiesznym doskakiwaniu do uwspółcześnienia, stadnym, panie Janie, i doskakiwać nie chcę. I mało tego. Chcę, aby Pan to przeczytał, istotną filozofię Martina, i zobaczył, jakie to żenujące, takie doskoki, jakie krótkotrwałe. Tak. Krótkotrwałe, ponieważ młodzi dojrzewają. Dojrzewają albo i nie. Nam powinno zależeć na dojrzewających. Ci przyjdą do nas z własnej woli. Reszta wyjedzie za granicę, dokądkolwiek. Stamtąd też można poznać najistotniejszy ludzki trzon filozoficzny – nagle wiem, że jestem kim jestem. I tęsknię do tego, co utracone. I opowiem o tym. Wtedy przyjdą do nas i będą pisać o swojej utracie i nostalgii.
I jeszcze inaczej. Doskoczenie do virtualu nie jest nowoczesnością, tylko chwilowym nuworyszostwem w byłych demoludach, co chcą mieć „jak w Ameryce”. Przeminie. Już przemija. Nowoczesność to bycie bez prowincjonalnych kompleksów gorszości. Nowoczesność już jest intelektualnym oporem wobec przemocy obrazków i trzech słów czy tam okrzyków. Poza tym kończy się era nieograniczone dostępu do Internetu – trzeba to wiedzieć nowocześnie.
Białoruskość jest rzadkością. I tak już będzie. Jest rzadkością wśród starych i młodych, i tak już będzie. Jesteśmy rzadkością wśród emerytów i licealistów, i tak już będzie. Naszą sprawą jest utrzymanie fenomenu tekstu i fenomenu rzadkości jak długo się da. Nasze pismo to nie codzienna internetowa gazeta, z codziennymi fejkami i hejtami. W Internecie coraz więcej fejków, hejtu i coraz mniej wolności.
Niech się w to bawią chwilowo dzieci. Mamy dziecinnieć?
Licealiści niech sobie robią internetową stronę białoruską obrazkowo-krzykankową. Jakoś nie robią. I otóż w tym rzecz, że nie robią. Nie jest to sprawa naszego unikalnego pisma, robienie takiej strony. Licealistów z doskokiem wyłącznie do virtualu nie interesuje żadna inność, a już na pewno nie białoruskość. Jeśli już, to oni zakładają sobie e-strony w języku angielskim i nie są to nasi ludzie. I nasi ludzie z nich nie wyrosną. Chociaż… Może się znudzą świrem fejku, hejtu i stalkingu.
Dosyć. Niedobrze, że muszę to mówić, ale nie mogę nie mówić. Jeśli wskoczymy w nieme, choć rozkrzyczane ,internetowe licealne stado, to nie będzie nas. Niejednokrotnie to samo mówił Sokrat Janowicz. On mówił gorzej o młodych. Że to jednakowe coś spod pieczątki. Ja tak nie myślę, że to coś spod pieczątki, bo jestem przez nich czytana. Nie przez wszystkich rzecz jasna, ale to i tak coś istotnego. Kontaktują się ze mną. Powinniśmy liczyć na tę właśnie istotność, ale wtedy musimy pisać zachwycająco i krytycznie, i samokrytycznie, i szczerze. Jedynie takie unikaty i takie unikatowe relacje są kulturotwórcze.
W stosunku do młodych z doskokami do uwspółcześnienia potrzeba okrucieństwa Sokrata, krzyczącego: Ależ ty się nie rozwijasz! Jesteś spod pieczątki! Nie rozumiesz, czym jest literatura ani esej! Sokrat niejedną młodą osobę tymi krzykami nawrócił na myślenie i tożsamość, i czytanie długich tekstów filozofów. Okrutni są nauczyciele w szkołach artystycznych, plastycznych czy baletowych, i to jest to. Okrutne krzyki „ty się nie rozwijasz!” – to jest nasz status w stosunku do wielbicieli obrazkowego chłamu.
„Czasopis” przecież jest w Internecie. Jest na FB. To wystarczy aż nadto. Pisma mniejszości w naszych czasach u nas pełnią rolę wentyla myślenia i to jest nowoczesność. Poza nami robi to „Midrasz”. Midrasz jest skierowany, cytuję z niego: „do wszystkich osób, zainteresowanych naszym życiem”, tj. żydowskim życiem. Tak. „Czasopis” też jest kierowany do wszystkich osób, zainteresowanych naszym życiem, tj. życiem białoruskim. To zwiększa wagę pisma. „Midrasz” nie jest kierowany do milionów i o tym mówi w Internecie. My też nie kierujemy się na miliony. Jesteśmy czytani np. w warszawskim KiK-u i jest to wspaniałą sprawą. „Midrasz” nie rezygnuje z papierowego wydania. Na jego internetowej stronie jest go tyle, ile jest nas w Internecie, tj. nas jest znacznie więcej. Strony internetowe bywają w ciągłej „przebudowie” i są bardzo kosztowne, i muszą liczyć na reklamy, a te są kapryśne i zależne od polityków. „Midrasz” to wie i z pierwszeństwa papieru nie zrezygnuje. Teraz ma stronę w „przebudowie”. „Midrasz” wie, że ważny jest wybitny odbiorca, a nie milionowy. Tak. Jest ktoś taki, jak wybitny odbiorca. Dla mnie jest on cenniejszy od złota. On jest rzadkością. I co z tego? Stadność właśnie przestaje być modna. Stado z doskokiem do uwspółcześnienia to wiara w propagandę i reklamiarstwo rynkowego produkcyjniaka.
Że też ja to muszę pisać. Że też ja muszę nie godzić się na propozycje, płynące od nas, jakieś zdziecinniałe i zbyt prędkie, nieprzemyślane gruntownie. „Midrasz” opowiada żydowskie życie. Ja opowiadam białoruskie życie. Czemuż to Pan Jan nie opowiada naszego (swego) życia, tylko nieistniejące utopijne miliony licealistów mu się w oczach kręcą? „Midrasz” wie, że musi opowiadać żydowskie życie – każde. Byłe, teraźniejsze i jutrzejsze. Jutrzejsze życie wynika z tego, co było pomyślane, przemyślane, wyobrażone wczoraj. I my to robimy z naszym życiem. Jeśli ktoś asymilujący się przybiegnie do nas, będziemy szczęśliwi, ale on sam musi chcieć. „Midrasz” opowiada żydowskie życie w języku polskim, bo wszak chodzi o „wszystkie zainteresowane osoby” tym oto opowiadanym życiem. My robimy to w języku polskim i naszych haworkach. Jeśli zaczniemy pisać wyłącznie w haworkach, stracimy wiele, wiele zainteresowanych naszym życiem odbiorców. To jest życie, a nie oderwany od życia virtual, gdzie pełno nienawiści do nas i wyzwisk, tych tradycyjnych, od kacapów. I won z Polski.
Że też ja o tym muszę pisać.
Internet oczywiście jest bardzo potrzebny, ale bez prowincjonalnej przesady. Powtórzę – wyłącznie obrazki i krótkie tekściki to jest jest dopiero powrót do wiejskiego neoplebejskiego analfabetyzmu z 19. wieku. Upasi Hospadzi!
„Midrasz” opowiada żydowskie życie wierzących i niewierzących, starych i młodych. A co my robimy? Nasi duchowni nie zdjęli klątwy z naszego pisma i robią dystrybucyjną blokadę, nie chcą go w świątyniach. A bo kiedyś Sokrat skrytykował naszych duchownych za niesprzyjanie białoruskości. I co z tego? Kochajmy naszych wierzących, niewierzących i krytycznych, tak jak kochają swoich Żydów Żydzi z „Midraszu! Wysłuchujmy się. Nie narzucajmy jakiegoś „jedynego rozwiązania”. Pozostańmy barwni i różnorodni. I nie zamieniajmy się w licealistów z virtualu.
Że też ja muszę kolejny raz przypominać, że jesteśmy w dramacie asymilacji, że asymilacja to dramat. T o j e s t
dr a m a t, proszę Pana. I on będzie trwał. Czy nam się podoba, czy nie, jesteśmy dramatyczni, i tak już będzie. Voilà! C’est tout!
Milion stron internetowych „dla licealistów esemiarzyków” nie zmieni tego naszego dramatycznego statusu. Nie wstrzyma asymilacji. Ale odrodzenia białoruskości możemy spodziewać się w Białorusi. (Kiedy indziej o tym napiszę; zresztą o tym mówi Biełsat).
Dziś mówimy tak: On czyta „Czasopis”. Gość w porządku, bo czyta „Czasopis”. To taki nobilitujący status, proszę Pana. Dotyczy również katolików i Polaków. Tak samo jest z „Midraszem”. Nie musimy równać do łatwiejących njusłików, robionych przed idiotów kultury dla idiotów kultury. Pismo to nie gazeta i nie wolno tego mylić. „Midrasz” wie, na czym stoi, na jakim nakładzie, i do zaniżonego poziomu njusłików nie równa i nie kłopocze się o nakład. Ale nasi duchowni nadal nas zakazują. Nie dorośli do samowiedzy o tym, kim są. Tworzą zdziecinniałe religijne pisemka. Oto „nowoczesność”. Obliczona na milionowe stado idiotów kultury. Voilà! Duchowni blokują nam dystrybucję w świątyniach. Słuchajcie, biskupi i baciuszki, wy się nie rozwijacie. Wy się boicie każdej krytycznej myśli. Wy się boicie świeckości. Pora zacząć się rozwijać i nie poprzestawać na zdziecinniałej katechezie. Pora zdjąć z nas klątwę za słowa Sokrata.
Że też ja muszę o tym pisać! Że też ja nie mogę powołać się na jakieś Pańskie genialne słowo, jak się powoływałam na słowo Sokrata czy Janusza Korbela! Pan bzdurzy. Niechże Pan zacznie opowiadać prawdziwe życie. To jest to. To jest rzeczywista nowoczesność. Polubić własną tożsamość i opowiadać ją wszystkim zainteresowanym.
Sensowne badania na temat e-gazet wskazują, że tylko chwilowo zyskują one czytelników, po czym tracą ponownie na rzecz wersji papierowych, ponieważ internetowe wersje zawierają „zamazane treści”, tj. kłamliwe, fejkowate. Czytelnik to nie bałwan. Ucieka od propagandy i fejków. Przy czym w e-gazetach nagminna jest kradzież tekstów z innych gazet, podróbki i przeróbki. Nawet rysunki kradną od innych autorów (pisałam już o tym). Nie ma się co podniecać doskakiwaniem do uwspółcześnienia poprzez e-publikacje kosztem wersji papierowej, tj. realistycznej. Pozostańmy przy prawdziwym życiu, tj. przy naszym piśmie – takim, jakie ono jest, z dotychczasową obecnością w Internecie, a ta jest solidna.
Jeszcze raz powtórzę: nie jesteśmy gazetą. Panu się śni jakaś njusłikowość pisma mniejszości? Matko. Jaki Pan „nowoczesny”.
Nie jest tak, że młodzi lecą na e-pisma. Jest odwrotnie. Pogardzają nimi, podobnie jak telewizją. Pod krzyczącym tytułem jak z żółtej prasy znajdują treść dla głąba, a w telewizji samą polityczną manipulację. Z jakiejże to czarnej dupy Pan wyciąga tych licealistów, którzy czytają tylko krótkie tekściki i oglądają wyłącznie obrazki?!!! I którzy mają masowo nawrócić się na białoruskość, jak tylko zmienimy nasze pismo w elektroniczne? Litości!
E-pisma (te duże, korporacyjne) mają jedynie 1% czytelników. Trzeba znać te sprawy i te statystyki. Typowy czytelnik e-pisma do mężczyzna w wieku 35 lat. Już to każe mi patrzeć moim babskim okiem na te sprawę z podejrzliwością. Facet lat 35 szuka po prostu sensacji. W dodatku to bogaty facet z dużego miasta. Ten facet to nie my, Panie Janie, chyba że Pan jest takim facetem i ma w związku z tym e-finansowy i e-gadżetowy punkt widzenia, a także stałe szerokopasmowe łącze. A i tak Pan zależy od elektrowni, w którą w każdej chwili może łupnąć bombą jakiś pan dupek wojny
Nadal prawo nie uznaje e-pisma za dokument i długo nie uzna ze względu na zrzyny, podróbki i żywe plagiaty; ze względu na nierzetelność dziennikarzy, którzy chcą się wykpić tanim kosztem – poprzez kradzież tekstu, fotografii czy rysunku. O tym trzeba wiedzieć, aby nie wskakiwać nadmiernie do internetowego bajora. Nawet e-booki nie są brane poważnie jako publikacja. Kundera niedawno zabronił wydawania go w e-bookach.
Redaktorzy e-pism skarżą się, że mają „tylu autorów, ilu czytelników”, tj. drukują byle co, napływające od „czytelników”. To „byle co” ma poziom miernych szkolnych wypracowań i nigdy nie wychodzi poza 4 tysiące osób. Ot, poziom nad poziomy. Autor czyta autora, dokonawszy przedtem wielu własnych gazetek ściennych w virtualu. Takie samouwielbienie. Trwa ono rok, albo i dwa lata. Po czym ginie w odmętach virtualu.
Badacze zgodnie twierdzą, że komercjalizacja prasy i e-prasy jest jej deformacją (pogoń za reklamą, a nie myślącą treścią, i to właśnie skutkuje ucieczką czytelników – nie spowodował tego ani nie papier, ani nie virtual, tylko gówniana treść z trzech słów i obrazki).
Istotą pism mniejszości jest zakorzenienie, a nie ich komercjalizacja, która upodabnia do milionów i wykorzenia z tożsamości. Nie ma co, Panie Janie, forsować jednakowości nas, bo już doskoczyliśmy do uwspółcześnienia, i hop w e-gównianość obrazków i trzech słów.
Tak więc Panie Janie, proszę oprzytomnieć i nie wygadywać bzdur o przewadze obrazkowego virtualu nad papierową publikacją i proszę nie martwić się o nakład, równając do njusłików, bo to po prostu jest durne. W e-prasie trzymają się tylko duże koncerny, ale i tam treści są tandetne, i nie biegną do nich tłumy. Nawet pojawiają się opinie, że czytelnik prasy drukowanej jest dwustukrotnie cenniejszy, ponieważ nie goni za sensacją i obrazkami. Ten, co tu zerknął, tam zerknął i już wszystko wie, to nie jest nasz człowiek. Czym innym są portale filozoficzne i naukowe. One nie muszą chronić mniejszościowego zakorzenienia. Ale filozofowie i naukowcy nie mają dla siebie niekomercyjnego miejsca w prasie papierowej i u rozumnych wydawców, stąd istnieją w virtualu, ale i te treści nie mają statusu rzeczywistej publikacji niestety. Mamy 50 lat na przechodzenie wyłącznie do virtualu, jak mówią znawcy. Nastąpi to wtedy, kiedy Internet będzie czymś stabilnym i obejmującym cały glob. Na razie tak nie jest.
Przepraszam, że tak krytycznie odnoszę się do tego, co Pan plecie, ale Pan przecież jedynie plecie.
A teraz mój toast totalny. Wygłosiłam go, jak powiedziałam na początku, na juliańskim balu 2017, a że ze mną przyszły fajne katoliczki, które nie mają uprzedzeń w stosunku do nas kacapów, to zawarłam w nim ekumeniczne treści. Mam nadzieję, że przeczytają ten toast nasi licealiści, wszak mają w liceach „Czasopisy”. „Czasopisy” są też w podstawówkach, gdzie naucza się białoruskiego. Chyba że owi licealiści, nasi zbawcy, nasza przyszłość białoruska, wolą się naćpać i będą zdolni jedynie do odczytania „jak najkrótszego” esemesu.
Do dzieła, moja pani. Mów swój toast totalny, póki jeszcze można mówić długo, a co nie jest tożsame z tokowaniem.
Wznoszę toast totalny:
Za to, żeby panowie wojny uspokoili się wreszcie i za to, żeby panom wojny przestała się śnić wojna w Europie.
Za to, żeby młodość pędziła przed siebie wolną drogą, długą i ważną, a starość nie traciła domu i poduszki i mogła żyć na skutecznych lekach.
Za nasze życie doczesne, aż się jego siły wyczerpią.
Za śniadanie, obiad i kolację.
Za dach nad głową aż do śmierci.
Za dziecko, za jego zabawki i jego umysł, wolny, odważny i twórczy.
Za dobry sen – za spokojny sen.
Za nasze życie bez strachu. Za nasze życie bez strachu o życie.
Za miłość. Za to, żeby nie znikało nam to słowo.
Za agape – za miłość do ludzi. Za miłość do pięknych ludzi i żywotność naszej odrazy do bandytów i panów wojny.
Za moc naszych ikon i za moc naszego duchowego życia.
Za piękne sople nad oknami naszych wiejskich chat – za te zimowe ptaszki, przyssane do okapów i połyskujące ogonami z tęczowego lodu.
Za pamięć, bo nie można żyć bez pamięci. Za pamięć o naszych przodkach, babkach i dziadkach, i prababkach, i praprabkach, i praprapradziadkach, za pamięć o ich biednym życiu i ich mądrości. Za pamięć o ich łzach i ich uśmiechu. Za pamięć o ich biednych, ale bardzo zadbanych chatach, pięknych, z drzwiami paradnymi. Za pamięć o rękawiczkach i skarpetkach, które wydziergała nam na drutach matka lub babka. Za pamięć o naszych dziecięcych czapkach z króliczego puchu.
Za to, żeby nikt nie czuł się obywatelem drugiej kategorii we własnej ojczyźnie.
Za odrazę do szowinistów, nacjonalistów, faszystów, mizoginów, fundamentalistów i wszelki polityczny krzywdzący nas (szczególnie kobiety) folklor sprzed potopu.
Za życie.
Za życie, które zawsze i wszędzie wisi na włosku, stare czy młode. Za ten włosek, za jego odporność na ostrze w ręku bandyty lub tylko nieostrożnego.
Za piękno.
Za słowa Dostojewskiego: To piękno zbawi świat.
Za każdą chwilę piękna.
Za to, aby przemocy nikt nie uznawał za piękno ani za dobro.
Za dobro.
Za dobrych ludzi.
Za pełnię piękna w postaci dobra.
Za to, abyśmy zrezygnowali z wyboru pomiędzy większym a mniejszym złem na rzecz dobra i piękna.
Za upadek systemów politycznych, które nakazują nam wybierać większe lub mniejsze zło, a przez to brzydną i my w nich brzydniemy, osaczani przez zło, większe lub jedynie mniejsze.
Za to, aby rządy zaczęły przestrzegać prawa międzynarodowego.
Za to, aby w rządach nie było złych i mniej złych ludzi, a pojawili się ludzie dobrzy, piękni. Za to, aby w rządach pojawili się piękni i dobrzy humaniści.
Za to, za co zawsze wznosimy toast w Naraju – żeby było lepiej, niż było.
Za zdrowie pań i panów. Za zdrowie pań i za to, aby mogły mówić. Aby mogły mówić własnym głosem.
Za rozum, który stawia tamy wolności, jak mówił Kant. Za nieśmiertelność Kanta. Za jego słowa: Niebo gwiaździste nade mną, prawo moralne we mnie. Za prawo moralne w nas.
Za to, abym mogła głosić te nieśmiertelne słowa Kanta.
Za to, aby nie rządzili nami idioci kultury, jak mówi Dubravka, i analfabeci kultury, jak mówił Sokrat.
Za życie bez strachu o życie dzieci.
Za życie bez strachu, czy ocaleją nam nasze domy.
Za Romajów, czyli chrześcijan z Bizancjum, zwących siebie Romajami, czyli Rzymianami. I wszyscy ich tak nazywali. I nie było robienia z Bizantyńczyków obywateli drugiej kategorii.
Za chrześcijan, bez oznaczania wyznania.
Za muzykę dzwonów, przejętą od Rzymian Rzymu.
Za organy, które przewędrowały od Romajów do Rzymian Rzymu.
Za upór Kanta, z jakim wzywał panów wojny do opamiętania się, z jakim nalegał na powołanie ONZ – organizacji, która wymuszałaby pokój.
Za ONZ takie, jakie powstało z woli Kanta – z zasadą pokoju i ustanawiania pokoju – wymuszania go na panach wojny.
Za pokój.
Za ludzi dobrej woli każdego wyznania.
Za wymienianie się i dopełnianie duchowością różnych wyznań – za ten złoty środek tego, co istotne, a co oznacza brak konfliktu z przemocą, a jest jedynie słodka przemocą tego, który widzi głębiej.
Za to, aby w 21 wieku idioci kultury nie wykluczali tych, którzy widzą głębiej.
Za oczy duszy i za duszę w oczach.
Za rozumnych mężczyzn, dostrzegających rozumne kobiety, i odwrotnie.
Za rozum, uczucie i wyobraźnię. Za te trzy siostry, które tworzą intelekt.
Za intelekt.
Za młodość, która nigdy nie wraca.
Za starość, która trwa i trwa, i żeby trwała jeszcze, nie słabnąc z dnia na dzień.
Za to, aby człowiek nie zapominał, że składa się z dziecka, dorosłego i starca. Żeby młody nie wykluczał starego, i odwrotnie.
Za naszą nieustającą romajską profesorskość.
Za naszą romajską odwagę sprzeciwiania się robieniu bohaterów z bandytów, cudzych i własnych.
Za nasze romajskie autsajderstwo.
Za naszą romajską niepoprawność polityczną z powodu innowierczości, a przecież ona jest piękna.
Za naszą romajską delikatność.
Za nasz romajski brak podwójnej moralności w linii generalnej. Abyśmy nie psuli tej linii generalnej.
Za to, abyśmy nasz język prosty rozwijali w stronę literacką i nie utrzymywali go w statusie haworki. I za to, abyśmy żadnej naszej haworki nie utrzymywali w statusie haworki, zamykając ją w lokalności.
Za nasze romajskie pełnozgłoskowe „ł”, którego tak chętnie się pozbywamy.
Za nasze białoruskie unikatowe „ǔ”. Za tę literę.
Za wszystkie nasze litery, łacińskie i cyryliczne, i za alfabet polski.
Za nasze romajskie wyszczekane kobiety.
Za nasze romajskie twarde kobiety.
Za naszych romajskich miękkich mężczyzn.
Za każdą sprawę, która służy dobru, pięknu i pokojowi.
Za pamięć o wojennej odwadze naszych miękkich mężczyzn w czasie II wojny światowej i za to, że odtąd stawali się ludźmi pokoju, choć byli poranieni fizycznie i psychicznie. I dobrze, jeśli wrócili – za to nasze zdanie o nich.
Za nasze matki i naszych ojców. Za to, że byli dla nas dobrzy i dawali nam pełnię wolności, licząc na nasz rozum, którego nie mieliśmy, a posiedliśmy go dopiero na starość.
Za jak najwcześniejsze uczenie się rozumu.
Za wolność.
Za wolnych ludzi i za to, żeby człowiek przemocy nie uważał się za wolnego człowieka. Za to, żeby wolny człowiek odmawiał wykonywania cudzych odrażających rozkazów, krzywdzących niewinnych. Za takiego wolnego człowieka. Za to, aby taki wolny człowiek nie został ukarany więzieniem czy rozstrzelaniem.
Za wolność słowa. Za to, żeby wolności słowa nie mylić z wygadywaniem głupot i mądrzeniem się. Za to, aby nie mylić wolności słowa z nabywaniem i głoszeniem jedynie poglądów partyjnych czy fundamentalistycznych.
Za myślenie. Za to, aby nie mylić myślenia z nabyciem cudzych poglądów.
Za sceptycyzm, gwaranta przemyślenia w odpowiedniej chwili prędkich decyzji.
Za humanistyczną czujność uczonych, zapobiegającą nowej hodowli atomowych grzybów i za to, żeby uczeni każdą sztuczną inteligencję uznawali jednak za durną, za durniejszą od człowieka, i za to, aby sztuczna inteligencja posiadała autocenzurę w postaci autorozkazu: teraz spierdalaj do kąta raz na zawsze i tam się rozpadaj, bo krzywdzisz ludzi i chcesz mieć nad ludźmi władzę.
Za to, aby Europa zrezygnowała z bycia klubem upokorzonych imperiów, a zaczęła być domem dla ludzi nieimperialnych.
Za to, aby imperia, czy jak tam nazwiemy państwowe kolosy, zrezygnowały z bycia panami wojny, a zaczęły sprzyjać swoim obywatelom i sąsiadom.
Za wolne uniwersytety, aby broniły swej autonomii jak największego skarbu.
Za ziemię, aby jej nie niszczyły upokorzone imperia, i ślepe wyniosłe korporacje i koncerny.
Za drzewa, aby piękniały nam przed oczami i unikały piły, rozpędzonej ślepo.
Za wyobraźnię, przez cały czas czynną, bo ona zawsze i wszędzie zapobiega budzeniu się z ręką w nocniku, zapobiega krzywdzeniu, zapobiega manipulacji, zapobiega złym skutkom narwanej ślepej decyzji.
Za to, aby nie pojawiały się najgorsze słowa roku, jak postfakty, postprawda, świadczące o stadnym braku wyobraźni, o ślepej wierze w fejki jak w prawdy, o emocjonalności w miejscu rozumu, o nietrzymaniu w cuglach ślepych emocji.
Za pojedynczego.
Za pojedynczego rozumnego człowieka. Za to, żeby wiedział, jak dużo może pojedynczy rozumny człowiek.
Za to, abyśmy się cieszyli tym, co mamy i nie marnowali tego, co mamy, trwoniąc w ślepych emocjonalnych decyzjach.
Za żołnierzy, aby bronili nas przed tym, kto na nas napadnie, ale niech nie biorą udziału w głupich wojnach upokorzonych imperiów, kiedy Polak strzela do Polaka, Białorusin do Białorusina, tj, najemnik rodak do najemnika rodaka, i wraca z takich wojen z traumą, kończąc w psychiatryku, niemy i bez pracy mózgu.
Za babki, dzięki którym nie umiera język i kultura mniejszości, ale i kultura i język narodu, zmuszanego do globalnej asymilacji, do obowiązującej nowomowy, do kurczenia pracy umysłu i własnej kultury. Jakże rosną te babki u wnuków, bo to od nich nauczyli się np. języka niemieckiego, rosyjskiego, a nawet poprawnej bogatej polszczyzny, no i języka prostego. Jakże rzadko chodzi tu o nasz język prosty. Nasze babki są onieśmielone nowoczesnością wnuków, ślepo pędzących wprost pod pieczątkę nowoczesności, i stamtąd wychodzą jednakowi do mdłości, banalni, trywialni, banalizujący i trywializujący, komercyjni. Nasze babki nie rosną pod wnukami spod pieczątek. Za to, aby jednak rosły. Za te, które jednak rosną.
Za licealistów, wielbiących swoje babki za to, że ich nauczyły języka przodków.
Za licealistów, którzy słyszą okrutne słowa Sokrata „ty się w ogóle nie rozwijasz!” i nie obrażają się, tylko zaczynają myśleć twórczo, i uczą się oddzielać informację od chłamu i literacką treść od chłamu.
Za Sokratesa. Za jego nieśmiertelne słowa: Otwarte wolne społeczeństwo jest niezgodne. Za niezgodę, to znaczy za wolność opinii, za myślenie z pomyłką i bez pomyłki, za salę, gdzie można pomówić o wszystkim. Za tę niezgodę, kiedy za jej sprawą ginie wszystko, co jest rozwiązaniem nieludzkim. Za tę dobrą demokratyczną niezgodę, która nigdy nie prowadzi do wojny domowej, a unieważnia nieludzkie decyzje i dekrety. Faszyzm budowała zgoda na faszyzm, stalinizm budowała zgoda na stalinizm. Nie było sali niezgody, gdzie by nie pozwolono na totalitaryzm. Niezgodni umierali w łagrach i obozach zagłady, bo nie było sali niezgody. Wymuszana odgórnie zgoda to hodowanie totalitaryzmu. Za salę niezgody, unicestwiającą każdy totalitaryzm.
Za złoty środek, wynaleziony przez pitagorejkę matematyczkę o imieniu Teano. Złoty środek zapobiega naszemu świrowi w religii, w buddyzmie, weganizmie, polityce, w asymilacji, tj. zapobiega wszelkiemu neofictwu. Jak się kto nawróci na buddyzm i weganizm, to gotów zabijać jedzących ryby i chodzących w futrze. Nie, o nie, on nie zabije muchy ni karalucha, ni komara, nawet wszy, ale palcem nie kiwnie przeciw panom wojny. I będzie kotu podawał potrawy jarskie, aż ten zdechnie z wycieńczenia. Jak już pędzi w jedną stronę, to krańcowo nietolerancyjnie.
Za tolerancję, tj. za brak neofickiego świra.
Za Teano.
Za tę starożytną kobietę, żyjącą w czasach patriarchalnych, kiedy jej wynalazek musiał być scedowany na mężczyznę, Pitagorasa. Ale to ona jest wynalazczynią złotego środka, istotnego nie tylko w matematyce, ale i w myśleniu, w postępowaniu.
Za pamięć o Teano. Za nasze współczesne kobiety, podobne do Teano. Za to, aby nie żyły w mizoginicznym patriarchalizmie.
Za to, że nie może tak być, abym wznosiła toast za sprawy niewykonalne. Jeśli choć jeden procent ludzi na ziemi uzna je za swoje i wykonalne, będzie nad dużo. Za słowa „dużo nas”.
Toast totalny będę kontynuować, poszerzać o bolesne i radosne sprawy.
Tamara Bołdak-Janowska
