„Ці Бог не разумее па-беларуску?” – такое пытанне было вядучай тэмай сёлетняга Трыялогу, арганізаванага Фондам Віла Сакратас у канцы жніўня ў Крынках. Яшчэ трыццаць пяць гадоў таму паставіў яго Сакрат Яновіч на старонках бюлетэню, выдаванага тады беластоцкай Салідарнасцю на хвалі вялікага энтузіязму ў краіне. Пісьменнік з Крынак (пражываў у той час яшчэ ў Беластоку) заклікаў тады так Каталіцкі касцёл, як і Праваслаўную царкву, каб у храмах на „беларускамоўнай Беласточчыне” святары пачалі ўрэшце звяртацца да Бога і вернікаў не толькі па-польску ці па-руску, але больш свойска – таксама па-беларуску.
Той заклік да каталіцкіх ксяндзоў да сёння застаецца без аніякага водгуку. Дарма Яновіч спадзяваўся, што можна будзе пачуць беларускаае слова падчас імшы ў ваколіцах Ліпска, Сухаволі, Дубровы, Саколкі, Карыціна, Міхалова, Заблудава, не кажучы пра Беласток. Адкуль узяўся такі супраціў, яшчэ ў 80-ых гадах адкрыта адказаў яму адзін з ксяндзоў: „Tak, polonizujemy i polonizować będziemy!”. І маем вось тое, што маем. На Беласточчыне сярод католікаў простая – беларуская мова вымерла ўжо амаль ушчэнт, хаця да гэтага прыклаў руку не толькі Касцёл.
Такім жа шляхам ідзе і тутэйшая Царква, якая мімавольна паддаецца асіміляцыйна-паланізатарскім працэсам. Хаця заклік Сакрата Яновіча на старонках польска-каталіцкага бюлетэню спачатку меў сярод праваслаўнага духавенства ўсё-такі нейкі рэзананс. Бо неўзабаве – дзякуючы намаганням БАСаўцаў – у царкоўцы Марыі Магдаліны ў Беластоку сталі служыць нядзельную літургію ў значнай частцы па-беларуску. Пасля пачаў выходзіць „Фос” – праваслаўны часопіс на беларускай мове і з’явіліся беларускамоўныя рэлігійныя перадачы ў эфіры беластоцкага радыё. І хаця нешта з гэтага падмурку застолося і сёння, са смуткам трэба сказаць, што беларушчына ў цэрквах на Беласточчыне, на жаль, не прынялася.
Чаму так сталася і ці магчыма яшчэ штосьці з гэтым зрабіць, задумоўваліся арганізатары, выступоўцы і ўдзельнікі Трыялогу. Як ні дзіўна, месцам для дыскусіі пра мову ў царкве і касцёле была… даўняя жыдоўская бажніца, у якой амаль сто гадоў размовы з Богам і вернікамі вяліся на габрэйскай мове. Цікава, што жыды ва ўсім свеце, калі нават асіміляваліся ў іншыя нацыі, перастаючы наогул ужываць сваю карэнную мову, а нават яе разумець, ніколі нават не задумваліся, каб маліцца, скажам, па-ангельску ці па-руску. Гэта было б насуперак традыцыі, адназначна лічылася б цяжкім грахом. Таксама ўшчэнт польскамоўныя здаўна татары, якія збіраюцца ў мячэцях у Крушынянах і Багоніках, няспынна ад вякоў да Бога вуснамі пастыра-імама звяртаюцца на мове tatarça, найчасцей амаль нічога не разумеючы. Але нікому з іх у галаву нават не прыйдзе, каб у рэлігійным рытуале перайсці на зразумелую польскую мову. Гэта як і ў жыдоў было б нейкай прафанацыяй татарскай веры, традыцыі і культуры.
У хрысціянскім свеце моўная праблема выглядае крыху інакш, таму ўдзельнікі Трыялогу нанова схіліліся былі над рытарычным пытаннем Сакрата Яновіча. Выйшлі з таго, што ўжо Кірыла і Мяфодзій эвангелізавалі славян на іх мове. Было сказана таксама, што сярэднявечны гімн „Bogurodzica”, вядомы зараз найбольш са сцэны пачатку грунвальдскай бітвы ў славутым фільме „Крыжакі”, – гэта быццам спольшчаная версія беларускай (старарускай) набожнай песні. А ў бягучым годзе мінае роўна пяцьсот гадоў ад выдання Бібліі ў перакладзе на старабеларускую мову славутым Францыскам Скарынам.
Гэтым мы, беларусы, зразумела, можам і павінны ганарыцца. Але прытым нельга забываць, што нашы продкі ў асноўнай масе аж да дваццатага стагоддзя былі простым непісьменным людам, без аніякай гістарычнай сведамасці. І хаця лепш разумелі яны малітвы на старацаркоўна-славянскай мове чымсьці мы сёння, то ў рэлігіі разбіраліся незавельмі, як і многія з нас цяпер. Калісь і святары не ўсе былі акуратна адукаванымі, а тлумачыць мужыкам Слова Божае ў царкве наогул не было прынятым. Яшчэ мой дзед расказваў, як у час яго маладосці нейкі дзядзька пасля нядзельнай „абедні” ў царкве дапытваўся ў бацюшкі, пра што было сказана ў евангельскім чытанні. Святар меў адказаць: „Гэта так святыя Божыя словы, што нам, людзям, іх немагчыма зразумець”. Або іншы абра-зок, з не так ужо даўніх часоў. Калі ў школах увялі навучанне рэлігіі і распаўсюдзіліся ў нас праваслаўныя рэлігійныя выданні, унук, які прыехаў у вёску да бабулі з горада, стаў дзяліцца з ёю сваімі ведамі пра Ісуса Хрыста. Пажылая жанчына, якая ўсё сваё жыццё не прапусціла ў царкве найменшага свята, была вельмі здзіўленая такім рэалістычным аповедам пра святое. – А я думала, што ўсё гэта было ў небе… – шчыра, крыху збянтэжана, прызналася бабуля ўнуку.
Хрысціянская вера, аказваецца, ператрывала ад стагоддзяў у народзе, хаця асноўная яго маса ўвесь час не вельмі разбіралася ў значэнні пачутага ў царкве ці касцёле слова. Каталіцкія імшы яшчэ паўвеку таму былі ж на латыні. Сакрат Яновіч любіў паўтараць анекдот, як яго крынскі сусед, калі аднойчы вярнуўся з касцёла, стаў у яго дапытвацца: „Што значыць спірітус, ведаю, але скажы, Крацю, што значыць санкці?”
Увядзенне імшы па-польску замест на латыні дало адназначна станоўчы вынік. Касцёл у Польшчы дзякуючы таму яшчэ больш укараніўся ў польскай нацыянальнай традыцыі і стаў яшчэ мацнейшай духоўнай апорай краіны. Хаця і сярод каталікоў ёсць цяпер намаганні, каб вяртацца да імшы на латыні, бо яна больш сакральная чымсьці пальшчызна. Прыхільнікі гэтай плыні, а ёсць іх нямала, пераконваюць, што неразуменне мовы (што, дарэчы, можна пераадолець, вывучаючы яе) зусім не перашкаджае быць свядомым вернікам і поўнасцю духоўна перажываць багаслужбу ў храме.
Польская мова, якая з году ў год часцей і часцей гучыць у час праваслаўных набажэнстваў на Беласточчыне, цалкам там ненатуральная. Але ўжо беларуская з традыцыйнай царкоўна-славянскай аж так надта не кантрастуе. Бо яна проста для тутэйшых вернікаў, больш свойская. Але і так не ў змозе яна заступіць адвечную царкоўна-славянскую, хаця цяпер мала ўжо зразумелую. Для духоўнага перажывання самое разуменнне слоў малітвы, аднак, не такое важнае. Вырашае тут сакрум, значыць, нейкая містыка, дапоўнена эстэтычным багаццем царкоўных спеваў і нязвыклымі выявамі іконаў.
А каб больш разумець літургію і словы малітваў, неабавязкова трэба святарам ці харыстам пераходзіць на польскую мову (якую, дарэчы, і так заглушае акустыка святыні). Добры спосаб на гэта я падгледзеў нядаўна ў касцёле ў Міхалове падчас урачыстай імшы з нагоды юбілею 100-годдзя тамашняй каталіцкай парафіі. На вугле ля алтара вісіць там невялікі экран, на якім паралельна са спевам высвечваюцца словы псальмаў. Чаму чагосьці такога не зрабіць у нашых цэрквах? У такі спосаб можна было б дыскрэтна высвечваць польскі пераклад некаторых фрагментаў літургіі і словы малітваў, канонаў выконваных абавязкова таксама па-беларуску. Бо што тут ні казаць, але галоўнае пытанне Сакрата Яновіча надалей актуальнае. І Царква на Беласточчыне не можа цалкам адхіліцца ад свойскай беларушчыны.
Amazing! This blog looks just like my old one! It’s on a totally different topic but it has pretty much the same page layout and design. Wonderful choice of colors!
MXlU1y It is super weblog, I would like to be like you
After looking at a number of the articles on your site, I truly appreciate your technique of blogging.
I book marked it to my bookmark website list and will be checking
back soon. Please visit my web site too and let me know how you feel.
Hello, i believe that i saw you visited my weblog so i got here to go back the favor?.I’m
attempting to in finding things to enhance my website!I suppose its
good enough to make use of some of your concepts!!
Hi, i think that i saw you visited my web site so i came to “return the favor”.I am
trying to find things to enhance my web site!I suppose its ok to use a few of your ideas!!
Fine way of telling, and pleasant piece of writing to get information on the topic of
my presentation focus, which i am going to deliver
in academy.
Hmm is anyone else encountering problems with the images on this
blog loading? I’m trying to find out if its a problem on my end or if
it’s the blog. Any suggestions would be greatly appreciated.
Hey there! I know this is kinda off topic but I’d figured I’d ask.
Would you be interested in trading links or maybe
guest writing a blog post or vice-versa? My blog addresses
a lot of the same subjects as yours and I believe we
could greatly benefit from each other. If you’re interested feel free to shoot me an email.
I look forward to hearing from you! Wonderful blog by the way!
constantly i used to read smaller articles
which also clear their motive, and that is also happening
with this article which I am reading at this
place.
I don’t even know how I stopped up here, but I assumed
this put up was once good. I do not recognise who you might be but definitely
you are going to a famous blogger when you are not already.
Cheers!
What i don’t realize is in truth how you’re not actually a lot more well-favored
than you might be now. You’re so intelligent.
You recognize thus considerably on the subject of this matter, produced me individually
consider it from a lot of various angles. Its like women and men are
not involved except it’s one thing to accomplish with Girl gaga!
Your individual stuffs great. At all times deal with it up!
Everything is very open with a precise explanation of the challenges.
It was truly informative. Your site is useful. Many thanks for sharing!
Hey! I just wanted to ask if you ever have any issues
with hackers? My last blog (wordpress) was hacked and I ended
up losing many months of hard work due to no back up. Do you have any methods to prevent hackers?
Great weblog right here! Also your site loads up very fast!
What web host are you the usage of? Can I am getting your affiliate hyperlink for your host?
I wish my web site loaded up as quickly as yours lol
Why people still use to read news papers when in this technological world the whole
thing is presented on web?
If you are going for most excellent contents like me, simply visit this website all
the time for the reason that it provides quality contents, thanks
At this time it sounds like WordPress is the best blogging platform
out there right now. (from what I’ve read) Is that what you’re
using on your blog?
I was recommended this blog by means of my cousin. I’m no longer certain whether or not this submit is written by way of him as nobody else recognize such particular approximately
my trouble. You are amazing! Thank you!
Wow! After all I got a weblog from where I know how to
truly take valuable facts concerning my study and knowledge.
This design is steller! You obviously know how to keep a reader amused.
Between your wit and your videos, I was almost moved to
start my own blog (well, almost…HaHa!) Great job.
I really enjoyed what you had to say, and more than that,
how you presented it. Too cool!
It’s awesome to go to see this website and reading the views of all mates regarding this article,
while I am also eager of getting experience.
Hello, its fastidious paragraph concerning media print, we all understand media is a wonderful source of information.
Great goods from you, man. I’ve understand your stuff previous to and you’re just extremely great.
I really like what you’ve acquired here, certainly like what you’re saying and the way in which you
say it. You make it entertaining and you still care for to keep it sensible.
I can’t wait to read much more from you. This is actually a tremendous site.
Greetings! Quick question that’s entirely off topic.
Do you know how to make your site mobile friendly?
My weblog looks weird when browsing from my apple iphone.
I’m trying to find a theme or plugin that might be able to correct this issue.
If you have any recommendations, please share. With thanks!
Hello there, You’ve done an excellent job. I’ll definitely digg it and personally suggest to my friends.
I’m sure they will be benefited from this site.
Appreciate the recommendation. Let me try it out.
It’s appropriate time to make a few plans for
the longer term and it’s time to be happy. I’ve read this put
up and if I may I wish to recommend you some fascinating issues or advice.
Perhaps you can write subsequent articles relating to
this article. I desire to read even more issues about it!
Your style is so unique in comparison to other folks I have read stuff from.
Thank you for posting when you have the opportunity, Guess I will just book mark
this page.
You’ve made some really good points there. I checked on the net for more information about the issue
and found most people will go along with your views on this site.
You actually make it seem so easy with your presentation but I find this topic to be really something that I think I would never understand.
It seems too complicated and extremely broad for me. I’m looking forward
for your next post, I’ll try to get the hang of it!
Thanks for sharing your thoughts about business opportunities.
Regards
Thanks for every other fantastic article. Where else may anybody get that kind
of information in such a perfect means of writing? I’ve a presentation next week, and I’m at the look for such information.
I was curious if you ever thought of changing the layout of your blog?
Its very well written; I love what youve got to say.
But maybe you could a little more in the way of content so people could connect with it
better. Youve got an awful lot of text for only having one
or two pictures. Maybe you could space it out better?
I couldn’t resist commenting. Exceptionally well written!
Hello to all, the contents existing at this web
site are actually remarkable for people experience, well, keep up the nice work fellows.
This post provides clear idea in favor of the new visitors of blogging, that really how
to do running a blog.
Wow, this article is good, my younger sister is analyzing
these kinds of things, so I am going to convey her.
Hello, i think that i noticed you visited my website so i
came to return the choose?.I’m trying to in finding issues to
enhance my website!I suppose its adequate to make use of
some of your concepts!!
Hi it’s me, I am also visiting this site regularly, this web page is genuinely
nice and the visitors are truly sharing nice thoughts.
I used to be able to find good information from your articles.
Wow, that’s what I was exploring for, what a data!
present here at this webpage, thanks admin of this website.
I am truly delighted to read this web site posts which carries plenty of helpful information, thanks for providing these kinds of information.
What a data of un-ambiguity and preserveness of valuable experience
about unpredicted emotions.
It’s remarkable designed for me to have a web page, which is beneficial designed
for my know-how. thanks admin