– Прыедзе да мяне крынскі яўрэй, збіраемся ў Крынкі, – інфармуе мяне па тэлефоне Люсы Лісоўская – старшыня Цэнтра грамадзянскай адукацыі Польшча-Ізраіль.
З гэтай навінай спяшу да дырэкцыі крынскай школы. Разам абмяркоўвуем план сустрэчы гімназістаў з, можна сказаць, нашым зямляком.
З-за недахопу вольнага часу не магу быць кампаніяй Томку Віснеўскаму ў запісванні кадраў яго чарговага сюжэту пра даваенныя Крынкі. Вандруючы адзінока соннымі крынскімі вуліцамі і завулкамі, памячае ён тут і там вымаляваныя свастыкі, зоркі Давіда на шыбеніцы і нецэнзурныя лозунгі ў адрас «здраднікаў народа».
– Трэба неадкладна гэта замаляваць, – вельмі ўсхваляваны Тамаш крычыць мне ў тэлефонную трубку.
Тым больш наконадні прыезду земляка. Думаю, што мне асабіста было б даволі страшна ўбачыць сябе на няхай бы толькі намаляванай шыбеніцы. Як гэта сталася, што я не заўважыла гэтых малюнкаў? Мабыць, не заўважыў іх ніхто, нават ксёндз, на якога гаспадарчым будынку ад вуліцы, насупраць касцёла, красуецца адзін з непрыстойных малюнкаў. Чарговы тэлефон. У гэты раз я набіраю нумар. Званю ў крынскую плябанію. Найветлівей як толькі магу, прапаную крануць тэму малюнкаў у адным з нядзельных казанняў. Ксёндз рашуча адмаўляецца, але абяцае заняцца справай. Абяцае адразу сфатаграфаваць малюнкі і пайсці з імі ў паліцыю. Толькі здзіўляецца, чаму палякаў можна на такіх шыбеніцах маляваць, а яўрэяў – не. За акном дождж. Ці захочацца яму выйсці з хаты? Ці збяраецца ў гэтую разведку на машыне, роварам, ці пяшком? А можа ўвогуле гэты святар нікуды не пойдзе?
Аказваецца, я не магу правесці выхаваўчай акцыі замалявання свастык і зорак з мясцовымі вучнямі. Было б гэта парушэннем прыватнасці ўласнікаў размаляваных будынкаў і платоў. Бацькі вучняў супрацівяцца. Ну, што ж, законы і волю бацькоў, безумоўна, трэба ўшанаваць. Яшчэ больш здзіўляюся, калі звычайныя жыхары Крынак інфармуюць мяне, што малюнкі гэтыя ўжо старыя, а іх аўтараў даўно пакаралі. Але пра самыя малюнкі не падумаў ніхто. Нікому гэта проста завельмі не перашкаджае. Набожны народ, тлумна наведваючы касцёл штотыдня, пераходзіць побач. Туды і назад, і зноў туды і назад. Тыдзень за тыднем, месяц за месяцам, год за годам. Што сабе яны думаюць? Ці ўвогуле штосьці думаюць? Вось, малюнак – як малюнак. Кажуць, што ніякіх расістаў ці антысемітаў у Крынках няма. Гэта толькі выява дзіцячых жартаў і фантазіі. Што самае страшнае – і я не іншая. Таксама неаднойчы тудою праходзіла. А цяпер шчыра, з рукой на сэрцы, не магу сказаць: заўважыла я гэта, ці не. Як гэта магчыма, як я магла прайсці побач абыякава? Мабыць, я адна з ахвяр сацыяльнага бяспамяцтва, прыжытая, выдатна скампанавана з навакольным ландшафтам. Занадта прыжытая, занадта шчаслівая.
А што з госцем-земляком? Што будзе, калі ўбачыць гэтыя малюнкі? Нічога не будзе. Ён жа, напэўна, не здзівіцца. Адно, чым можна яго здзівіць, гэта адкрытасць, гасціннасць, звычайнае зацікаўленне госцем.
У час сустрэчы са шматліка сабранай у школьнай святліцы моладдзю я спыталася пра эмацыйны бок яго паездкі. Пенсіянер, жыхар Мінэсоты (США) прызнаўся, што шмат у сваім жыцці падарожнічаў, але ніколі раней так не хваляваўся, як цяпер. І ўвогуле ён разгубіўся. Стары, прыхварэлы, худзенькі, маленькі, у акулярах. Першы раз у сваім жыцці ў Польшчы і мабыць першы раз у жыцці ў цэнтры агульнай увагі. Быццам вырваны з вулічнага тлуму, з ваеннай лапанкі. Пасадзілі яго, быццам зорку, пасярэдзіне запоўненай вучнямі і настаўнікамі залы, далі мікрафон. Прыйшлося адказваць на падрыхтаваныя мной, як вядучай сустрэчу, пытанні. Не справіўся. Не быў у змозе. Чаго ж можна спадзявацца па чалавеку, які жыў, у асноўным, невялікім, прыватным бізнесам, які ніколі раней не задумваўся, адкуль ён і куды ідзе. Ніколі не ажаніўся, не займеў дзяцей. І вось, ужо напрыканцы свайго шляху, прачнуўся. Дакладна год таму. Паехаў на вяселле да сваякоў у Лондан. Там пайшла гаворка пра супольных продкаў з Беласточчыны. Як вядома, з Лондана ў Беласток зусім блізка. Збіраецца шукаць інфармацый пра сваіх – беластоцкіх, крынскіх, а нават брэсцкіх продкаў. Без досведу ў карыстанні архівамі, у наладжванні адносін іншых чым бізнесовыя, а і падарожжа ў Беларусь здаецца яму зусім нялёгкім заданнем. Апошні пенсійны грош уклаў у гэтую паездку. Наракае, што польскія гіды-апекуны надта дарагія. У Варшаве здзерлі з яго 500 долараў за экскурсію. У Беластоку аказалася крыху танней, а Крынкі выйшлі яму зусім нядорага. Безнадзейна шукаю чагосьці ў сваіх занатоўках. Няма пра што спытацца, аб чым пагаварыць. Навошта я сабрала ўсіх гэтых дзяцей, адвяла іх ад урокаў. Звяртаюся да шаноўнага госця з апошнім пытаннем:
– Ці хочаце штосьці важнае перадаць нашым вучням, чымсьці з намі падзяліцца?
– Вашыя дзяды, напэўна, ваявалі ў час апошняй вайны, – кажа госць гледзячы на вучняў.
У зале цішыня. Толькі адзін з гімназістаў прызнаецца, падымаючы руку, але гаварыць яму пра гэта зусім няёмка. Яго ж прадзед здабываў Берлін у радах Савецкай арміі, а ў зале сядзіць настаўніца гісторыі – узор польскага патрыятызму.
– Вельмі шкадую, – працягвае госць, – што я ніколі раней не цікавіўся гісторыяй сваёй сям’і, ніколі не пагаварыў на гэту тэму з бацькамі. Прашу, не адкладвайце гэтага на пасля, не паўтарайце маёй памылкі.
Важныя словы. Важная сустрэча.
Госць з удзячнасцю пакарыстаўся маім запрашэннем на шпацыр па Крынках. Пачаў з жыдоўскіх могілак. Вельмі спадзяваўся знайсці там сваіх продкаў. Не паспеў. Беластоцкім, добра аплачаным, гідам надта спяшалася дахаты. Але паспеў згаварыць кадыш. Добра да гэтага падрыхтаваўся. Прывёз з сабою ўсё неабходнае, каб так памаліцца. А я стала сведкам гістарычнай падзеі – упершыню пачуўшы на крынскіх могілках малітву сапраўднага крынскага Жыда.
Thanks a bunch for sharing this with all of us you actually recognise what you are talking approximately! Bookmarked. Please also consult with my website =). We can have a hyperlink alternate contract between us!
rIVky0 I truly appreciate this article post.Much thanks again. Want more.
For newest news you have to pay a visit world-wide-web and on web I found this web page as a finest website for most up-to-date updates.
Thanks so much for the blog.Really looking forward to read more. Great.
I am genuinely grateful to the holder of this site who has shared this great paragraph at
at this place.
I value the article post.Really thank you! Really Cool.
This is really interesting, You’re a very skilled blogger.
I have joined your rss feed and look forward to seeking more of
your excellent post. Also, I have shared your web site in my social networks!
Good post. I learn something new and challenging on websites I stumbleupon everyday.
It will always be exciting to read content from other writers and use a little something from their
websites.
Heya i’m for the primary time here. I came across this board
and I in finding It really useful & it helped me out much.
I hope to present one thing again and help others like
you helped me.
I just could not leave your site before suggesting that I really loved the standard
info an individual supply to your guests? Is going to be back regularly to inspect new posts
Thank you for another fantastic post. Where else may just anybody
get that kind of information in such a perfect method of writing?
I have a presentation next week, and I’m on the look for such info.
hey there and thank you for your info – I have definitely picked up anything new from right here.
I did however expertise some technical points using this site, since I experienced to reload the web
site lots of times previous to I could get it to load properly.
I had been wondering if your web host is OK?
Not that I’m complaining, but slow loading instances times will very frequently
affect your placement in google and could damage your high-quality score if ads and marketing
with Adwords. Anyway I’m adding this RSS to my email and could look
out for a lot more of your respective fascinating content.
Make sure you update this again very soon.
I could not resist commenting. Well written!
Amazing things here. I am very satisfied to see your post.
Thank you a lot and I am taking a look forward to touch
you. Will you kindly drop me a mail?
Hmm is anyone else encountering problems with the images on this
blog loading? I’m trying to find out if its a problem
on my end or if it’s the blog. Any feedback would be greatly appreciated.
Great post.
Hi there I am so thrilled I found your web site, I really found you by accident, while I
was searching on Digg for something else, Nonetheless I
am here now and would just like to say kudos for a tremendous post and a all round interesting
blog (I also love the theme/design), I don’t have
time to look over it all at the moment but I have bookmarked it and
also added in your RSS feeds, so when I have time I will be back
to read more, Please do keep up the fantastic work.
Great, thanks for sharing this article post.Really thank you! Great.
Hey! This is my first visit to your blog! We are a team of volunteers and starting a new initiative in a community in the same niche.
Your blog provided us beneficial information to work
on. You have done a outstanding job!
Normally I don’t learn post on blogs, but I wish to say
that this write-up very pressured me to check out and do it!
Your writing taste has been surprised me. Thanks, quite great article.
Great beat ! I would like to apprentice while you amend your site,
how could i subscribe for a weblog website?
The account aided me a appropriate deal. I have been a little bit acquainted of this your broadcast provided vibrant clear concept
Thanks for sharing your thoughts about ig. Regards
If you desire to get a great deal from this piece of writing then you have to apply such techniques to your won weblog.
Good day! I know this is kinda off topic but I was wondering if you knew where I could get a
captcha plugin for my comment form? I’m using the
same blog platform as yours and I’m having problems finding one?
Thanks a lot!
Hello just wanted to give you a quick heads up.
The words in your article seem to be running off the screen in Safari.
I’m not sure if this is a formatting issue or something to do with browser compatibility but I figured I’d post
to let you know. The style and design look great though!
Hope you get the problem resolved soon. Cheers
Spot on with this write-up, I honestly think
this amazing site needs a great deal more attention. I’ll probably be returning
to see more, thanks for the advice!
Hello to every single one, it’s really a good for me to pay a quick visit this web site, it includes important Information.
Hi, this weekend is pleasant in favor of me, because this occasion i am reading this impressive informative paragraph here at my house.
Greetings! Very useful advice within this post! It’s the little changes that make the largest changes.
Many thanks for sharing!
Very good blog.Really thank you! Really Cool.
Howdy, I do believe your web site could possibly be having web browser compatibility problems.
Whenever I look at your site in Safari, it looks fine however when opening in Internet Explorer, it’s got
some overlapping issues. I simply wanted to provide you with a quick heads up!
Besides that, excellent site!
My spouse and I stumbled over here by a different web page
and thought I should check things out. I like what I
see so i am just following you. Look forward
to checking out your web page for a second time.
I’m not sure why but this website is loading incredibly slow for me.
Is anyone else having this problem or is it a
problem on my end? I’ll check back later on and see if the problem still exists.
Yes! Finally someone writes about ig.
I have to thank you for the efforts you’ve put in penning this site.
I really hope to see the same high-grade blog posts from you later on as well.
In fact, your creative writing abilities has motivated me to get my very own website now ;
)
Great article! That is the kind of info that should be shared across
the internet. Disgrace on Google for now not positioning this submit upper!
Come on over and seek advice from my site . Thanks =)
I like the helpful info you provide in your articles.
I will bookmark your blog and check again here frequently.
I am quite certain I will learn many new stuff right here!
Good luck for the next!
It’s going to be finish of mine day, except before finish I am reading
this fantastic piece of writing to increase my experience.
I think the admin of this website is really working hard in support of his website, as here every stuff is quality based stuff.
With havin so much content do you ever run into any problems of plagorism or copyright violation?
My site has a lot of unique content I’ve either authored myself or
outsourced but it seems a lot of it is popping it up all over
the internet without my authorization. Do you know any solutions to help stop content from being
ripped off? I’d really appreciate it.
Hi there would you mind letting me know which webhost you’re utilizing?
I’ve loaded your blog in 3 different browsers and I
must say this blog loads a lot faster then most. Can you
recommend a good web hosting provider at a honest price?
Thanks, I appreciate it!
Great, thanks for sharing this post.Thanks Again. Much obliged.
I always used to study paragraph in news papers
but now as I am a user of web so from now I am using net for
articles, thanks to web.
Hi to all, since I am genuinely eager of reading this website’s post to be updated regularly.
It consists of nice material.
Hello i am kavin, its my first occasion to commenting anyplace,
when i read this post i thought i could also create comment due to this
brilliant paragraph.
I absolutely love your blog and find most of your post’s to be precisely what I’m looking for.
Does one offer guest writers to write content to suit your needs?
I wouldn’t mind composing a post or elaborating on a few of the
subjects you write related to here. Again, awesome weblog!
With havin so much content and articles do you ever run into any issues
of plagorism or copyright violation? My site has a lot
of unique content I’ve either written myself or outsourced but it seems a lot of it is
popping it up all over the web without my permission. Do you know any
ways to help reduce content from being stolen? I’d certainly appreciate it.
Wow, awesome blog layout! How long have you been blogging for?
you made blogging look easy. The overall look of your web
site is magnificent, as well as the content!