Chto zatverdžaje movy? Ja choču odkazati na siête pytanie v Czasopisi, bo odčuvaju, što bôlšosť mojich koleguv-žurnalistuv u Biłostoku ne znaje pravilnoho odkazu i ciêły čas dumaje, što siête robit Wydział Mniejszości Narodowych i Etnicznych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Musit, tomu vony, kob začati pisati po-svojomu, ždut, poka z Wydziału ne pryjde papiêr z pečatkoju i bolš-menš takim zmiêstom: Szanowni Państwo Białorusini, niniejszym stwierdzamy, że w dotowanych przez MSWiA publikacjach możecie, w rozsądnych objętościach, zamieszczać teksty po-svojomu albo, jak niektórzy to określają, po podlasku.
Szanowni Państwo, takoho piśma viête ne doždetesie, bo rola państwa ne polahaje na zatverdžani novych etničnych movuv, a chutčêj na likvidaciji starych. U Varšavi čuchajut hołovy, jak profinansovati bôlšu narodžalnosť diti, a ne slonśki abo pudlaśki movy.
Možlivo, je sered mojich koleguv i takije, kotory dumajut: začnu pisati po-pudlaśki, jak tôlko profesorka biłorusistyki Nina Barščevśka, jakaja vrodiłasie i vychovałasie v siêtuj movi, skaže vhołos – tak, je takaja mova!
Pani profesorka nikoli ničoho takoho ne skaže, bo vona je profesorkoju movoznavstva, kotore pudlaśki hovôrki rozdilaje na biłoruśki i ukrajinśki i ne dopuskaje ničoho „pomiž”. Pryznati pudlaśku movu dla takoho słavista – to machnuti rukoju na svojiê naukovy dyplomy i tytuły.
To ne movoznavci postanovlajut, maje byti nova mova čy niê. Koli b tak było, nikoli ne zjavilisie b ukrajinśka i biłoruśka, tomu što vsiê movoznavci Rosijśkoji Imperyji vvažali siêty movy za „małorusskoje” i „biełorusskoje” „nariečija” „velikorusskavo jazyka”.
Ale potum inšy movoznavci stali dumati inačej. Što pominiłosie? Pominiałosie stavlenie samych nośbituv biłoruśkoji i ukrajinśkoji movuv do svojich „nariečijuv”. To vony pered usiêm stali vvažati, što to osôbny od rosijśkoji movy, i naukôvci tôlko musili pudtaknuti post factum i stvoryli osôbny hramatyki i praviła pravopisu dla biłorusuv i ukrajinciuv.
Z časom, koli začała rozvivatisie socijolingvistyka, pominialisie i mižynarodny kryteryji odrôznivania movuv i dyjalektuv.
Na sviêti teper identyfikovano i opisano 7,099 žyvych movuv (https://www.ethnologue.com/). Kažna z siêtych movuv maje trochliterovy kod – naprykład, pôlśka: pol; francuśka: fra; slonśka: szl – podług tak zvanoho mižynarodnoho standartu ISO 639-3. Siêty standart odrôznivania movuv opirajetsie na troch pudstavovych peredposyłkach:
- Dva vidy movy možna zaličyti do odnoji movy, koli nośbity odnoho vidu rozumiêjut druhi vid bez potrêby naučania.
- Dva vidy movy, uzajemno nezrozumiêły dla jich nośbituv, možna zaličyti do odnoji movy, koli istnieje spôlna literatura abo spôlna etnolingvistyčna identyčnosť siêtych nośbituv.
- Dva vidy movy, uzajemno zrozumiêły dla jich nośbituv, možna zaličyti do osôbnych movuv, koli istniêje dobre vstanovlana osôbna etnolingvistyčna identyčnosť sered siêtych nośbituv.
Sytuacija z pudlaśkoju movoju, očyvidno, pudpadaje pud Punkt 3 standartu ISO 639-3. Po-pudlaśki hovorat lude, kotory zaličajut sebe naohuł do biłorusuv, a ne do ukrajinciuv. I siêty lude ponimajut, što mova v jich raznitsie jak od biłoruśkoji, tak i od ukrajinśkoji. U troch našych gminach na Pudlašy (Hajnuvka, Vôrla, Čyžê) radny zatverdili jak język pomocniczy ne biłoruśku i ne ukrajinśku, a „movu biłoruśkoji nacijonalnoji menšosti”.
Ostavsie šče neveliki krok – treba pudkazati radnym v siêtych gminach, što movy na sviêti nazyvajut odnym słovom, a ne štyroma: „mova biłoruśkoji nacijonalnoji menšosti” v jich – to pudlaśka mova. I vsio. Proces zatverdžania movy bude zakônčany.
