Sioho lita złožyłosie tak, što ja pryjiêchav z Prahi do Biłostoku na čuť ne štyry tyžni, jakraz tohdy, koli Joanna i Michał Troc provodili teatralny festyval ODE. To było četverta edycija festyvalu – až ne viêrytsie, što minuli vže try roki z hakom od času, koli Joanna poprosiła mene znajti jakojeś naše słovo dla nazvy festyvalu, kob vono, z odnoho boku, było tôlko pudlaśkie, a z druhoho – miêło „tołkove” značenie, kotore pasovało b do sytuaciji jeji Teatru Czrevo. Dumaju, što zaproponovana mnoju nazva – ODE (tut) – adekvatno „pryklejiłasie” do festyvalu, z kotoroho boku ne hlanuti. Jak u minułych litach, teper tože byli spektakli, do kotorych ja dokładav svôj hrôš abo j dva jak perekładčyk na pudlaśku movu: „PustaJa”, „Andersen po-svojomu”, „Vovčok Movčok” (premjera spektaklu dla diti), „Popeł i pameť” (jak dla mene – najvažniêjša kulturna podiêja sered biłoruśkoji menšosti za ostatni 10 liêt). To velmi fajne odčuvanie byti udiêlnikom kulturnoho procesu, kotory napravdu „čêplaje za žyvoje” našych ludi, a na dodatok – robiti spektakli i čytani tekstuv po-svojomu dla diti… Podôbne fajne odčuvanie ja miêv uže davno tomu, na počatku 1990-ch, koli prochodili peršy „Basovišča”. Z disiêjšoji perspektyvy čołoviêka, kotory divitsie na Pudlaše z odlehłosti 800 km, skažu, što „Basovišča” počatku 1990-ch i teatr Joanny Troc 2010-ch – najliêpše, što zdaryłosie v nefolklornuj kultury našoji menšosti i pujšło v naš narod posli rozpadu komunistyčnoji systemy.
Ne viêdaju, čy i po jakôm časi nastupit toj moment, koli našy lude znudiatsie teatrom na pudlaśkuj movi abo perestanut rozumiêti siêtu movu i ne schočut prychoditi na spektakli Joanny Troc i Kumpaniji. Maju nadiêju, što taki moment pryjde nechutko abo i vohule ne nastupit. U kažnum razi, spotkavšysie z Joannoju v Biłostoku pry kavi, my hodiny dviê „zmovlalisie”, što nam robiti daliêj z pudlaśkim repertuarom i naohuł z biłoruśkim nôrtom po-svojomu. Pomysłuv u nas mnužêń, ono realnosť ne pospivaje za našymi idejami – ciêły čas istniêje velika problema: skôl uziati profesijonalnych aktoruv, kotory choroše i bez pôlśkoho akcentu hovoryli b po-pudlaśki? Našy lude pudčas spektakluv zvoročujut na vymovlenie veliku vvahu, a tomu z siêtym ne može byti žadnoji chałtury. Ale kromi Joanny i Julianny (Doroš), Teatr Czrevo maje tôlko Tomka (Tarantu) i perspektyvu dołučyti Magdu (vychovanku Joanny z liceja, kotora siêtoju osenieju začała včytisie v aktorśkuj školi). Ot i na razi vsio – značyt, šče ne treba zamachuvatisie na postanôvki z bôlšoju grupoju, a daliêj praciovati z troma-štyroma aktorami…
Kadrova problema Teatru Czrevo povinnna v perspektyvi štyroch-pjati liêt rozvezatisie sama – Joanna kaže, što jôj vdałosie zacikaviti teatrom mołodych ludi z hajnuvśkoho i biêlśkoho licejuv natôlko, što v najbližšych litach do aktorśkich akademijuv planuje pujti hurma mołodych pudlašukôv. Zrozumiêło, u akademijach ne naučat jich hovoryti po-svojomu, ale poka šče žyvyje na Pudlašy lude mojoho pokoliênia, to takich jak ja, naturalnych učytelôv pudlaśkoji movy ne zabrakne. A potum – chto znaje – može začnut učyti po-pudlaśki v školi? U Hajnuvci abo v Biêlśku? Našto, zapytajete – kob pudderžati Teatr Czrevo i festyval ODE? Ne tôlko. Pered usiêm na toje, kob buduščy pokoliêni pudlaśkich biłorusuv umiêli hovoryti ne tôlko tak, jak hovorat tam, ale tože tak, jak hovorat ode.
