U Czasopisi za vereseń 2011 Aleksander Maksymiuk napisav słova, od kotorych ja choču začati svôj ninišni tekst:
Sproba vyvadu padlaskaj movy (havorki) u lik piśmovych movaŭ – adzinaja jakasna novaja ideja, jakaja stała ažyćciaŭlacca ŭ biełaruskm asiarodździ na Padlaššy ŭ hady novaj demakratyčnaj Polščy. Usie prajekty pa zachavańni biełaruskaj litaraturnaj movy – taki abo inšy praciah ci paŭtor pamknieńniaŭ, što isnavali i pry Narodnaj Polščy. Adradžeńniem padlaskaj movy (havorki) možna było zajmacca i 20, 30 ci 40 hadoŭ nazad, a nia tolki tady, kali mova apynułasia ŭ fatalnym stanie.
U siêtych troch frazach mojoho brata, napisanych u zvjazku z premjeroju peršoho teatralnoho spektaklu na pudlaśkuj movi v lipeni 2011 u Ščytach, vykazana kvintesencija našoji biłoruśkoji konservatyvnosti i nepospivania za svojim časom.
Posli rozvału komunizmu my narešti usviêdomili sobiê našu demografično-movnu sytuaciju na Pudlašy: dla 7 z 10 biłorusuv chatnioju (rôdnoju) movoju je pudlaśka hovôrka bez dziekańnia/ciekańnia i akańnia/jakańnia. Ale tôlko try biłoruśki organizaciji z bôlš čym dvadceti, kotory vystupajut z prôśbami dofinansovania do Varšavy, berut pud uvahu siêtu odmiêtnosť pudlaśkoji biłoruśkosti: Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach, Teatr Czrevo i Czasopis, kotory od jakohoś času stav drukovati teksty po-svojomu. Usiê inšy dotacijny subjekty mają gdzieś gwary białoruskie z okolic Bielska i Hajnówki.
Posli rozvału komunizmu odbyłasie radykalna informacijno-technologična revolucija: drukovany zasoby informaciji (gazety, časopisy, brošury, knižki) diś zajmajut tôlko neveličku i mało vpłyvovu časť informacijnoho rynku. Značno pobôlšała rola televiziji, môcno vpało značenie radiva i vybuchovo vyrus internet, kotory dla mołodych pokoliêniuv je teper najvažniêjšym medyjum žyvoji komunikaciji. Ale biłoruśki publikatory i organizaciji na Pudlašy ne majut NI ODNOHO ŽYVOHO SAJTU v interneti. Usiê našy biłoruśki sajty majut na samum diêli archivalny charakter: vony ne obnovlajutsie kažnodenno i ne vedut nijakoho rozhovoru z audytoryjeju. Aby byli, ale našto – nichto tołkom ne znaje. Nu i vsiê vony tôlko na literaturnuj movi, na kotoruj u pudlaśkum interneti ne piše praktyčno nichto kromi žurnalistuv.
Z paperovymi Czasopisom i Nivoju jak hołôvnymi zasobami komunikaciji i edukaciji biłoruśka menšosť na Pudlašy ostajetsie technologično tam, de vona była na počatku budovania demokraciji 25 liêt tomu: u 19-m stoliêtijovi. Pro jaki vpłyv na mołodych pudlašukôv možna ode kazati? I čy treba divovatisie, što my vmirajemo v tempi čuť ne 20% na desetiliêtije?
Bez pudlaśkoji movy jak osnôvnoho instrumentu budovania biłoruśkoji identyčnosti nam ne obujtisie. Bo to odina rêč, kotora šče može miêti emocijonalny vpłyv na 70% pudlaškich biłorusuv. Koli v mołodoho čołoviêka ne bude ochoty hovoryti i čytati na movi joho diêda i baby z-pud Dubič Cerkovnych, to skôl voźmetsie ochota hovoryti i čytati na movi diêda i baby joho znakomoho/znakomoji z-pud Krynok? Siête napravdu ne dochodit do našych žurnalistuv?
Môć chatnioji, babino-diêdovoji movy v budovani regijonalnoji kulturnoji identyčnosti poniali v Polščy vsiê, tôlko ne my. Poniali łemki, kašuby, slonzaki, krakowiacy i górale, kurpy i mazury. Dla jich svoja chatnia mova stała najvažniêjšoju kulturnoju ciênnostieju. Bo mova, jak chtoś skazav, to odeža dušê. I svoja regijonalna soročka bližej tiêła i dušê, čym kazionna ohulnoderžavna rubaška.
A my daliêj klejim durnia i hierojśko produkujem kupu kazionnoji i nečytelnoji makulatury, nazyvajučy siête pudderžuvaniom biłoruśkosti na Pudlašy.
