Kažut, što diêti v žyci naohuł roblat naperekôr svojim baťkam, i tôlko jich diêti, to značyt, unuki jichnich baťkôv, mohut prysłuchatisie do toho, čoho učat didy-poperedniki. Takoje nibyto praviło tretioho pokoliênia. Koli ž i vnuki ne prysłuchovujutsie do didôv, značyt, sprava, kotoru robili i roblat didy, chutčêj za vsio propade naniet.
Mołodyje z Pudlaša, kotory v 1980-ch litach byli nežonatymi/nezamužnimi studentami/studentkami i zakładali BAS (Biełaruskaje Abjadnańnie Studentaŭ), kob znajti dla sebe svôjśki zaniatok i seredovišče, nini naležat do pokoliênia didôv. Najbôlš aktyvna časť z jich praciuje na vidnych mistiach u biłoruśkum ruchovi i teper učyt, jak byti biłorusami, uže ne pokoliênie svojich porovesnikuv čy diti, ale pokoliênie vnukuv. Pytanie pro vyniki siêtoho učênia – to pytanie pro žycie abo smerť biłoruśkoji menšosti na Pudlašy.
Siêty vyniki, jak usiê znajem, ne vyklikajut ni optymizmu stosôvno perspektyvy biłoruśkosti na Pudlašy, ni šêršoji hromadśkoji ochoty jijiê pudderžuvati. Objektyvnoju i bezlitosnoju miêroju našoji (ne)efektyvnosti v mociovani biłoruśkoji identyčnosti stali dva ostatni perepisy ludi v Pôlščy, u 2002 i 2011 litach.
Propała i ne vernetsie naša baza biłoruśkosti, kotoroju v 1960-ch i 1970-ch litach była pravosłavna vjoska. Pravosłavnych na Pudlašy za ostatni 50 liêt može i ne pomenšało (vony pereselilisie do miêsta i stali pravosłavnymi polakami), ale biłorusy v miêsti rozpuskajutsie jak sniêh navesniê. I tiažko ne zavvažyti, što razom z našym demografičnym prybližaniom do mežê statystyčnoji pomyłki nastupaje i kardynalna zmiêna v hromadśkum odčuvani „bytia biłorusom”.
Nam use šče zdajetsie, što jak mołody čołoviêk chodit do škoły z naučaniom biłoruśkoji movy abo vypisuje Nivu, abo pryjizdžaje na Basovišče, to vôn biłorus. Nu bo jak že inačej? Ale čym bôlš ja divlusie na toje, što odbyvajetsie na Pudlašy, tym menš maju iluziji, što škoła z naučaniom biłoruśkoji movy abo gazeta na biłoruśkuj movi istôtno pryčyniajutsie do mociovania biłoruśkosti. Učeniki chodiat na zaniatki biłoruśkoji movy, bo takaja v jich škôlna programa; vony vypisujut Nivu, bo pani abo pan u klasi prosit abo kaže jim siête zrobiti. Upłyvu na jichniu nacijonalnu identyčnosť siête može i ne miêti naohuł.
Koli ja dumaju pro aktyvnosť storônki Howorymo po swojomu v Facebookovi, mniê do hołovy prychodiat pytani, na kotory nichto poka ne dav tołkovoho odkazu: Čom po suti amatorśki i ne finansovany z varšavśkoji kasy publikator, kotory dotyčyt biłoruśko-pravosłavoho Pudlaša, maje deseť razy bôlšu audytoryju, čym nominalno profesijny Czasopis abo Niva? Čom lude, kotory tam pišut komentarê, roblat siête ne na literaturnuj movi, a po-svojomu abo po-pôlśki? Čom deveť tysiač ludi, kotory lajknuli Howorymo po swojomu, zusiêm ne zhadujut, pro što piše Czasopis abo Niva?
Môj odkaz taki: Taja biłoruśkosť, u jakôj jich choče vychovati škoła, Czasopis i Niva, na samum diêli jim necikava. Možlivo, bôlšosť audytoryji Howorymo po swojomu i ne trymała Czasopisa i Nivy v rukach. Ale jich šče cikavit svoja regijonalna biłoruśkosť…
Ot i majemo my, didy z dosviêdčaniom mołodosti v 1980-ch, problemu tretioho pokoliênia, problemu internetnych unukuv. U jich očach my z svojeju koncepcijeju biłoruśkosti žyvemo, musit, u inšum stoliêtiji abo v inšuj prostory. Dobre šče, koli vony bačat v nas eksponaty 20-ho stoliêtija. Ale bôlšosť prosto nas ne zavvažaje.
