Minął miesiąc 7-8/2015

Minął miesiąc
W regionie. W dniach 27-30 maja odbyła się konferencja „Region a tożsamości transgraniczne. Białystok-Sejny-Krasnogruda”. W tych trzech miejscach dyskutowano o różnorodności kultur, języków, religii, narodowości i pogranicznym charakterze naszego północno-wschodniego regionu. Organizatorami konferencji byli Uniwersytet w Białymstoku, Fundacja Pogranicze w Sejnach oraz Międzynarodowe Centrum Dialogu Krasnogruda.

31 maja na białostockich Plantach odbyło się jubileuszowe XXX Święto Kultury Białoruskiej, organizowane przez Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne. Zaprezentowało się ponad trzydzieści zespołów z Białostocczyzny i z Białorusi, w tym Ciernica z Mińska. Występom przy fontannie towarzyszył kiermasz białoruskich książek, płyt muzycznych i rękodzieła ludowego.

31 maja w białostockim klubie Zmiana Klimatu wystąpił Jahor Zabielau, wirtuoz akordeonu guzikowego z Mińska. Zabielau znany jest przede wszystkim z występów w zespole Gurzuf, a ostatnio z muzyki, którą skomponował do spektaklu „Sońka”, wystawianego w białostockim Teatrze Dramatycznym. Od dwóch lat koncertuje i pracuje nad wspólnym materiałem z legendą polskiej sceny niezależnej, Włodkiem Kiniorem-Kiniorskim.

7 czerwca na placu im. Stanisława Moniuszki w Białymstoku, czyli pomiędzy gmachem Opery i Filharmonii Podlaskiej a Białostockim Teatrem Lalek, odbyła się druga Białoruska Potańcówka Aksamitny Letni Wieczar. Pomysłodawcą i organizatorem kolejnej edycji tej imprezy jest Związek na rzecz Edukacji i Promocji Kultury Białoruskiej – Szczyty. Impreza taneczna ma integrować środowisko mieszkających w Białymstoku Białorusinów, ale także wszystkich mieszkańców. Do tańca grały zespoły Czeremszyna i Haj. Imprezę zrealizowano przy wsparciu białostockiego magistratu, urzędu marszałkowskiego oraz Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji.
8 czerwca w Białymstoku rozstrzygnięta została czwarta edycja konkursu „Podlaska mozaika. W poszukiwaniu wspólnoty pogranicza”. Jego organizatorami są Kuratorium Oświaty w Białymstoku, Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego oraz inicjator poseł Robert Tyszkiewicz. Na tegoroczny konkurs wpłynęło 170 prac, głównie plastycznych. Przyznano siedem głównych nagród w kilku kategoriach.

Akcję informacyjną dla Białorusinów przyjeżdżających do Polski, głównie do Białegostoku, przeprowadziły białoruskie organizacje pozarządowe. Ich działaczy z ulotkami można było spotkać na polsko-białoruskich przejściach granicznych, jak również w białostockich galeriach handlowych. Bliźniaczą akcję przeprowadzono również w obwodach grodzieńskim i brzeskim w Białorusi. Kwestia małego ruchu granicznego pozostaje nierozwiązana od ponad pięciu lat – stosowne umowy na szczeblu rządowym są blokowane przez Mińsk.

17 czerwca w Kawiarni Muzycznej Fama w Białymstoku, w ramach imprezy pod nazwą „Wschodnie klimaty vol. II”, wystąpił zespół ILO&friends. Wydarzenie jest częścią projektu „Kierunek adaptacja – wsparcie studentów białostockich uczelni z państw byłego ZSRR niebędących państwami członkowskimi UE”, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu na rzecz Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz budżetu państwa.

17 czerwca na konferencji prasowej władze województwa i przedstawiciele instytucji kulturalnych podległych marszałkowi województwa podsumowali działania podjęte we współpracy ze wschodnimi partnerami w sezonie 2014/2015. Wnioski są bardzo optymistyczne – podlaskie instytucje kultury coraz częściej współpracują z partnerami z Białorusi. W kończącym się sezonie artystycznym zrealizowano kilkadziesiąt inicjatyw kulturalnych po obu stronach granicy. Były to m.in. wystawy, spektakle, publikacje warsztaty. Wśród współpracujących instytucji są m.in. białostocki Teatr Dramatyczny, Muzeum Podlaskie, Książnica Podlaska, Wojewódzki Ośrodek Animacji Kultury, ośrodek „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” czy Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu.

W dniach 17-23 czerwca odbył się w Białymstoku Międzynarodowy Festiwal Teatrów Lalek dla Dorosłych „Metamorfozy lalek”. Wystąpiły na nim teatry lalkowe z Polski, Hiszpanii, Japonii, Wielkiej Brytanii, Niemiec, Litwy i Białorusi.

19 czerwca w Gminnym Centrum Kultury w Gródku odbyły się uroczystości poświęcone stuleciu bieżeństwa „Nasi przodkowie też byli w bieżeństwie”. W hallu budynku zaprezentowano wystawę z Muzeum Białowieskiego Parku Narodowego „Bieżeństwo – niezwykła historia zwykłych ludzi”. Na scenie wystąpili uczniowie miejscowego gimnazjum, wykonując spektakl cieni oraz czytając wspomnienia z bieżeństwa. Gościem imprezy była Aneta Prymaka-Oniszk, twórczyni portalu biezenstwo.pl, która opowiadała o swoich poszukiwaniach. Wystąpili też młodzi aktorzy z Muzeum Białoruskiego w Hajnówce, którzy pokazali spektakl „Bieżeńcy”, przygotowany przez Joannę Stelmaszuk-Troc.

W dniach 15-20 czerwca w gospodarstwie agroturystycznym Bora-Zdrój w Lewkowie Nowym odbyły się doroczne spotkania-warsztaty „Zorki” – dziecięco-młodzieżowego dodatku do białoruskiego tygodnika Niwa. Twórcą i organizatorem przedsięwzięcia od początku jest Hanna Kondratiuk-Świerubska, dziennikarka Niwy. W tym roku przypadały 20. – jubileuszowe – „sustreczy Zorki”. Jak co roku uczestniczyli w nich młodzi dziennikarze z podlaskich szkół, gdzie nauczany jest język białoruski.

W dniach 19-27 czerwca polscy i białoruscy biznesmeni uczestniczyli w rajdzie rowerowym. Wiódł on z Twierdzy Brzeskiej, przez obszary białoruskiej części Puszczy Białowieskiej do przejścia granicznego Piererow-Białowieża, by zakończyć się po polskiej stronie Puszczy. W rajdzie uczestniczyli także przedstawiciele polskiej ambasady w Mińsku i Brzeskiego Obwodowego Komitetu Wykonawczego oraz wiceprezydent Siedlec. Inicjatorem imprezy była Siedlecka Izba Handlowo-Przemysłowa.

40 osób, tegorocznych maturzystów i ich rodziców z Białorusi i Ukrainy, przyjechało 19 czerwca do Białegostoku, by poznać miasto jako ośrodek akademicki. Wizyta stanowiła część kampanii „Studiuj w Białymstoku”, prowadzonej wspólnie przez władze miasta i trzy największe uczelnie publiczne – Politechnikę Białostocką, Uniwersytet w Białymstoku oraz Uniwersytet Medyczny.

„Perspektywy” ogłosiły wyniki szesnastego już dorocznego rankingu uczelni wyższych. W gronie uczelni akademickich spośród białostockich szkół wyższych najlepiej wypadł Uniwersytet Medyczny. Uplasował się na 23. miejscu (spadek o cztery oczka w porównaniu do rankingu zeszłorocznego). Na miejscu 40. znalazł się Uniwersytet w Białymstoku (przed rokiem miejsce 41.), zaś Politechnika Białostocka znalazła się w gronie uczelni zajmujących miejsca 51-60. Na czele ogólnopolskiej listy znalazły się: Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski oraz poznański Uniwersytet Adama Mickiewicza. Przy ocenie brano pod uwagę m.in. prestiż, innowacyjność, potencjał naukowy czy warunki kształcenia.

W kraju. 2 czerwca w „Domu Białoruskim” w Warszawie zaprezentowano raport pozarządowych organizacji Freedom Files oraz grupy roboczej Komitetu Międzynarodowej Kontroli Sytuacji Praw Człowieka na Białorusi. Scharakteryzowano w nim sytuację w zakresie przestrzegania praw człowieka i swobód obywatelskich w Białorusi. Wśród wniosków raportu znalazły się m.in. żądania zwolnienia więźniów politycznych, zaprzestania represji wobec aktywistów praw człowieka, niezależnych dziennikarzy i blogerów, zaprzestania blokowania stron internetowych z niewygodnymi dla władzy informacjami, zapewnienia rzeczywistej wolności zgromadzeń.

18 czerwca na placu przed Muzeum Narodowym w Krakowie stanęła „Instalacja malarska” Leona Tarasewicza. Jest to labirynt pomalowanych w kolorowe pasy słupów odbijających się w lustrach. Słupy mają 3,1 metra wysokości. Cała instalacja zajmuje 200 m kw. Przed muzeum pozostanie do 13 września. Pracę zatytułowaną „Instalacja malarska” Tarasewicz wykonał we wrześniu 2011 r. na kieleckim Placu Artystów. Jest to największa z dotychczasowych realizacji artysty w przestrzeni publicznej.

W Republice Białoruś. 26 maja w wieku 91 lat zmarła matka obecnego prezydenta Białorusi Kaciaryna Trofimowna Łukaszenko. Urodziła się we wsi Aleksandria pod Szkłowem w obwodzie mohylewskim. Mieszkała tam aż do napaści Niemiec na ZSRR w r. 1941. Po wojnie pracowała w kombinacie włókienniczym w Orszy. W 1954 urodziła syna i wróciła do rodzinnej wsi, gdzie znalazła pracę jako dojarka. Syn – jedynak – wychowywał się bez ojca. Kiedy Aleksander Łukaszenka został prezydentem, zabrał matkę do Mińska. Ostatnie lata życia spędziła w prezydenckiej rezydencji w Drozdach.

1 czerwca w Mińsku wręczono doroczną Nagrodę im. Jerzego Giedroycia, przyznawaną autorom literatury białoruskojęzycznej. Jej laureatem został Wiktar Kaźko za powieść „Czas zbierać kości”. Laureatami drugiej i trzeciej tegorocznej Nagrody Giedroycia zostali Taćjana Barysik i Alhierd Bacharewicz. Głównym celem Nagrody im. Giedroycia, której patron urodził się w Mińsku, jest popularyzowanie białoruskiej literatury w Polsce i w Białorusi, a także pogłębianie dwustronnych stosunków kulturalnych. Nagroda przyznawana jest od 2012 r., ustanowili ją wspólnie polska ambasada oraz Instytut Polski w Mińsku, Białoruski PEN-Centr i Związek Pisarzy Białoruskich. Laureat otrzymuje 10 tys. euro.

10 czerwca niezależna dziennikarka z Homla na wschodzie Białorusi, Natalla Krywaszej, została ukarana rekordowo wysoką grzywną za „nielegalne wytwarzanie produkcji medialnej” bez akredytacji dla kanału Biełsat. Wysokość kary to 9 mln rubli białoruskich (nieco ponad 2 tys. zł) i jest to już jej trzecia w tym roku grzywna (w sumie skazano ją na zapłacenie 18 mln rubli). Tym razem sprawa dotyczyła materiału o samobójstwie wykładowczyni Białoruskiego Uniwersytetu Państwowego.

15 czerwca została zatrzymana Szabnam Chudojdowa, aktywistka walcząca o prawa człowieka z Tadżykistanu. 12 czerwca wyjechała na Białoruś, aby zwrócić się do Biura Wysokiego Komisarza ONZ ds. Uchodźców z prośbą o przyznanie jej statusu uchodźcy. Została jednak zatrzymana już na granicy przez białoruskich pograniczników (władze w Duszanbe wysłały za nią list gończy) i umieszczona w areszcie śledczym w Brześciu. Teraz grozi jej ekstradycja, a w kraju – tortury i nawet 20 lat więzienia. Na tak surowe wyroki sądy w Tadżykistanie skazują za wyrażenie swojej opinii w sieciach społecznościowych i forach internetowych.

16 czerwca prezydent Łukaszenka spotkał się z sekretarzem generalnym OBWE Lamberto Zannierem oraz dyrektorem Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) OBWE Georgiem Linkiem. Po spotkaniu białoruski przywódca oświadczył, że OBWE może przysłać jako obserwatorów na jesienne wybory prezydenckie na Białorusi wszystkie osoby, jakie uzna za potrzebne. Podczas spotkania Zanniera z ministrem obrony Białorusi Andrejem Radźkouem podpisano memorandum dotyczące wspólnego projektu likwidacji zapasów komponentów płynnego paliwa rakietowego. Pozwoli to przy pomocy finansowej i technicznej OBWE zutylizować z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa ekologicznego niektóre komponenty tego paliwa, zmagazynowane przez białoruskie siły zbrojne.

Ministerstwo Obrony Białorusi podpisało z holdingiem Wiertaloty Rosii umowę na dostawy w latach 2016-17 dwunastu śmigłowców Mi-8MTV-5 – poinformowała agencja BiełTA. Śmigłowce Mi-8MTV-5 służą do wykonywania szerokiego zakresu zadań, zarówno wojskowych, jak i transportowych. Są wyposażone w nowoczesny system nawigacji i pilotażu i mogą być eksploatowane w dowolnych warunkach atmosferycznych.

Ponad 100 tysięcy obywateli Ukrainy znalazło schronienie w Białorusi – oświadczył 18 czerwca na konferencji prasowej w Mińsku przedstawiciel Biura Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) na Białorusi Jean-Yves Bouchardy. Białoruś zajmuje wśród państw sąsiadujących z Ukrainą drugie – po Rosji – miejsce pod względem liczby przyjmowanych obywateli ukraińskich, a pod względem liczby przyjętych Ukraińców na 1000 mieszkańców – pierwsze. Od 30 sierpnia ub.r. obowiązuje w Białorusi prezydencki dekret wprowadzający ułatwienia dla obywateli Ukrainy, którzy czasowo przebywają na terytorium Białorusi.

19 czerwca prezydent wydał rozporządzenie, zgodnie z którym osobom wykonującym pracę twórczą w Białorusi będą wydawane na rok specjalne certyfikaty. Dzięki temu nie będą one objęte dekretem o zapobieganiu pasożytnictwu społecznemu. Przypomnijmy, iż wspomniany dekret nakłada na tzw. pasożytów, czyli ludzi nie pracujących a korzystających ze świadczeń gwarantowanych przez państwo, obowiązek wniesienia opłaty w wysokości 3,6 mln rubli białoruskich (917 zł). Nowe zarządzenie zdejmuje ten obowiązek z twórców „z certyfikatem”. Certyfikaty będą wydawanie bezpłatnie przez komisję ekspertów po potwierdzeniu statusu pracownika twórczego przy Ministerstwie Kultury i będą obowiązywały przez rok.

Od 15 do 27 czerwca Białoruś i Chiny przeprowadziły wspólne manewry antyterrorystyczne o kryptonimie „Szybki orzeł 2015”. Odbyły się one na poligonie brzeskim, niedaleko granicy z Polską. Żołnierze ćwiczyli przygotowanie oraz realizację działań specjalnych przy wykonywaniu zadań antyterrorystycznych.

Według badań, przeprowadzonych przez państwowy urząd statystyczny Biełstat przy współudziale straży granicznej, prawie jedna czwarta Białorusinów wyjeżdżających za granicę samochodem, udaje się tam w celu zrobienia zakupów. Nieco ponad połowa (50,8 proc.) osób, które dobrowolnie wypełniły ankiety, zadeklarowała, że jedzie za granicę do krewnych i bliskich, zaś 23,6 proc. – że po zakupy. Turystyka, leczenie i pielgrzymki znalazły się na trzecim miejscu z 16,8 proc. wskazań. Najwięcej ankietowanych osób wyjeżdżało do Polski (43,4 proc.), na Ukrainę (23,8 proc.) oraz na Litwę (21,5 proc.). Na Białoruś najczęściej przyjeżdżają natomiast obywatele Litwy (40,5 proc.), Ukrainy (22,9 proc.) oraz Łotwy (14,3 proc.).

444 białoruskie przedsiębiorstwa, przeważnie rolne, zalegają z wypłatami wynagrodzeń wobec 76 tys. pracowników, a według stanu z 1 czerwca łączna wysokość niewypłaconych na czas wynagrodzeń wynosiła ponad 300 mld rubli białoruskich (71,7 mln zł) – poinformował państwowy urząd statystyczny Biełstat. Dane te oznaczają wzrost zaległości o 45,5 proc. w porównaniu z 1 maja. Tak zła sytuacja wynika w znacznej mierze z powodu zakazu wwożenia wielu produktów rolnych do Rosji. Na przykład białoruskie przetwórnie mięsne straciły w 2014 r. z tego tytułu ponad 100 mln dolarów.

Wieś Kaniuchy pod Mołodecznem w obwodzie mińskim zaatakowały gąsienice. Brudnice nieparki zjadły całą roślinność, opanowały nie tylko sady, ale także inne drzewa. Najpierw zjadły drzewa owocowe, a potem przerzuciły się na porzeczki, maliny i truskawki. Mieszkańcy usiłowali zebrać gąsienice z gałęzi, ale ich drobne włoski dostawały się nawet pod rękawice, wywołując alergię. Gąsienice, które zaatakowały wioskę, to gatunek typowy dla Białorusi, ale nigdy dotąd nie wyjadał gruntownie całej roślinności. Według telewizji ONT, w tym roku przyczyną jego większej aktywności była ciepła i sucha pogoda w zimie i na wiosnę. Zdaniem naukowców, jedynym sposobem zwalczania szkodników jest zastosowanie środków chemicznych.

Na świecie. Amerykański prezydent utrzymał sankcje przeciwko władzom Białorusi na kolejny rok. Barack Obama oskarżył rząd Białorusi o przeprowadzenie „absolutnie niedemokratycznych wyborów”, a także o naruszenie praw człowieka i o przeprowadzenie politycznych represji. Sankcje przeciwko białoruskim urzędnikom bliskim reżimowi Łukaszenki zostały wprowadzone w 2006 r. przez poprzednika Obamy, George’a Busha. Przewidują one zamrożenie amerykańskich kont należących do osób objętych sankcjami oraz zakaz ich wjazdu do Stanów Zjednoczonych. Amerykańskim firmom zakazuje się prowadzenie działalności gospodarczej z firmami, z którymi powiązani są białoruscy urzędnicy znajdujący się na tej liście.

13 czerwca w liczącym 20 tysięcy mieszkańców miasteczku Cordeiro w stanie Rio de Janeiro w Brazylii otwarto wystawę ikon, wzbogaconą koncertami muzyki cerkiewnej i wykładami o prawosławiu. Jest to kolejny element projektu „Piękno Świętości” zainicjowanego w 2009 r. przez brazylijską diecezję Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Na wystawie pokazano ikony napisane przez prawosławnych Brazylijczyków. Warto dodać, że w miasteczku działa podległa polskiej Cerkwi parafia św. Jana Chrzciciela. ■