Minął miesiąc. W regionie. 04/2015

28 lutego z wizytą w Białymstoku gościł prezydent Bronisław Komorowski. Podczas swojego wystąpienia podkreślał potrzebę polsko-białoruskiego zbliżenia. Jako jeden z jego ważnych elementów określił m.in. kwestię małego ruchu granicznego, czy ruchu bezwizowego, która czeka w zawieszeniu od kilku lat. Prezydent Komorowski wyraził nadzieję, że procesy, które można zaobserwować, będą skłaniały Białoruś do szukania politycznego zbliżenia ze światem zachodnim. Czyt na str. 7

28 lutego w budynku kampusu Uniwersytetu w Białymstoku odbyła się I Międzynarodowa Olimpiada Matematyczna Online dla uczniów z Białorusi i Polski. W olimpiadzie wzięło udział 40 uczniów z sześciu liceów z Białegostoku i około setki z Białorusi (rejon brzeski). Uczestnicy olimpiady komunikowali się ze sobą za pomocą internetowej telekonferencji, po czym w tym samym czasie rozwiązywali identyczne zadania – po trzy przygotowane przez polskich i białoruskich organizatorów. Ze strony białoruskiej organizatorem olimpiady była Katedra Metodyki Nauczania Matematyki i Informatyki Wydziału Fizyczno-Matematycznego Brzeskiego Uniwersytetu Państwowego im. A. Puszkina, ze strony polskiej – Zakład Dydaktyki i Nowoczesnych Technologii w Kształceniu na Wydziale Matematyki i Informatyki UwB. Obie uczelnie należą do Sieci Uniwersytetów Pogranicza.

Laureatem Nagrody Literackiej Prezydenta Białegostoku im. Wiesława Kazaneckiego został w tym roku Piotr Nesterowicz za książkę „Cudowna”, opowiadającą o tzw. Cudzie Zabłudowskim. Nesterowicz przypomniał w niej historię 14-letniej Jadwigi, której w 1965 r. w Zabłudowie objawiła się Matka Boska. Opisał emocje, jakie towarzyszyły tamtym wydarzeniom, postawę władz i podległych im służb. Oprócz „Cudownej” nominowane były „Sońka” Ignacego Karpowicza i „rzeczy pospolite” Teresy Radziewicz. Uroczystość wręczenia nagrody odbyła się 6 marca w Centrum im. Ludwika Zamenhofa.

W dniach 6-8 marca na Świętej Górze Grabarce odbyło się doroczne XXXIII Modlitewne Spotkanie Maturzystów. Młodzież uczestniczyła w licznych dyskusjach i wspólnych nabożeństwach. W tym roku do monasteru przybyło ok. 150 maturzystów.

Marek Masalski, dyrektor prawosławnego ośrodka miłosierdzia Eleos, działacz Forum Mniejszości Podlasia, został doradcą prezydenta Białegostoku do spraw społecznych i mniejszości narodowych. Na specjalnym spotkaniu Masalski zapowiedział dużą aktywność przede wszystkim w drugim z wymienionych obszarów. Chce m.in. wspierać organizacje pozarządowe, zajmujące się tematyką mniejszościową, by nie miały problemów z pozyskiwaniem środków na swoje przedsięwzięcia.

Sześć padłych dzików zarażonych afrykańskim pomorem świń zostało znalezionych w gminie Gródek, w pobliżu miejscowości Bielewicze, ok. dziesięciu kilometrów od granicy polsko-białoruskiej. To 42 przypadek ASF u dzików na terytorium Polski. W sumie padłych zwierząt znaleziono około siedemdziesięciu – wszystkie w naszym województwie. W połowie marca weszła w życie uchwała sejmiku województwa podlaskiego w sprawie ograniczenia populacji dzików tam, gdzie mają miejsce przypadki ASF. Zakłada ona odstrzał do końca czerwca tego roku w sumie pół tysiąca dzików w części powiatów sokólskiego i białostockiego (gminy Kuźnica, Sokółka, Szudziałowo, Krynki, Gródek, Michałowo, Nowy Dwór, Dąbrowa Białostocka, Sidra, Janów, Czarna Białostocka, Supraśl i Wasilków). Uprawnieni do takiego odstrzału są dzierżawcy obwodów łowieckich, zrzeszeni w Polskim Związku Łowieckim, i zarządcy obwodów łowieckich.

16 marca w Białymstoku odbyło się spotkanie delegacji przedsiębiorców i samorządowców z Grodna i Lidy z reprezentantami miasta Białystok. Rozmawiano na temat współpracy gospodarczej pomiędzy polskimi i białoruskimi miastami i regionami, w tym także w gronie biznesmenów z obu krajów.

W dniach 16-18 marca gościli na Podlasiu dziennikarze z Obwodu Grodzieńskiego. Odbyli szereg spotkań, podczas których poznawali sposoby promocji regionu. Porównywano doświadczenia Podlasia i Obwodu Grodzieńskiego. Dziennikarze odwiedzili wiele ważnych i znanych miejsc w naszym regionie, w tym Kruszyniany, Krynki i Villę Sokrates, Supraśl, Muzeum Wsi, Operę i Filharmonię Podlaską oraz Teatr Dramatyczny im. A. Węgierki.

19 marca w II LO w Bielsku Podlaskim odbył się centralny etap Olimpiady Języka Białoruskiego. Uczestniczyło w nim 20 najlepszych uczestników wyłonionych podczas poprzednich etapów – uczniów liceów bielskiego i hajnowskiego z dodatkową nauką języka białoruskiego.

23 marca jubileusz 90-lecia urodzin obchodził Wiktor Szwed, zasłużony dla kultury białoruskiej i polskiej poeta, publicysta i tłumacz. Jest on żywą historią białoruskiej literatury na Białostocczyźnie, członkiem Białoruskiego Stowarzyszenia Literackiego Białowieża od początku jego istnienia, laureatem wielu nagród i wyróżnień. Napisał ponad trzy tysiące wierszy dla dzieci i dorosłych, wydanych w dziesiątkach tomów, będących już dziś klasyką białoruskiej literatury.

PKP Polskie Linie Kolejowe podpisały umowę, dzięki której będzie możliwy remont połączenia kolejowego Polski z Białorusią. Zmodernizowane tory o długości 60 km połączą Białystok przez Sokółkę i Kuźnicę Białostocką z białoruską granicą. Obecnie na tej linii jeździ kilkanaście pociągów pasażerskich i towarowych z prędkością ok. 60 km/h. Po zakończeniu inwestycji pociągi pojadą z prędkością do 120 km/h.

Funkcjonariusze Straży Granicznej zatrzymali na polsko-białoruskim przejściu granicznym w Bobrownikach obywatela Rosji czeczeńskiej narodowości, który wewnątrz magnetowidu usiłował przemycić ok. 600 sztuk naboi kalibru 9 mm. Sąd Rejonowy w Białymstoku wydał postanowienie o tymczasowym aresztowaniu 37-letniego mężczyzny na okres trzech miesięcy. Za popełniony czyn grozi mu do ośmiu lat pozbawienia wolności.

W kraju. Decyzją Soboru Biskupów Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z dniem 17 marca 2015 r. monaster w Ujkowicach zostaje zamknięty – poinformował portal cerkiew.pl. Dotychczasowy przełożony – archimandryta Nikodem i zastępca – ihumen Atanazy – zostali zawieszeni w czynnościach kapłańskich (suspendowani). Pozostali członkowie wspólnoty mogą złożyć wnioski o przeniesienie do innych monasterów. Decyzja taka została podjęta w reakcji na wydarzenia w monasterze – dochodziło tam do liturgicznych kontaktów z niekanonicznymi wspólnotami, szkalowania hierarchii i duchowieństwa, aktów nieposłuszeństwa wobec swojego biskupa.

22 marca w Warszawie odbył się marsz upamiętniający 97. rocznicę ogłoszenia niepodległości Białoruskiej Republiki Ludowej. Jego uczestnicy przeszli od pomnika Tadeusza Kościuszki do pomnika Adama Mickiewicza, gdzie odbył się krótki mityng.

Książka „Czasy second-hand (Koniec czerwonego człowieka)” Swietłany Aleksijewicz została nominowana do tegorocznej edycji nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego. W tej samej stawce znalazła się też „Cudowna” Piotra Nesterowicza. Nagroda zostanie przyznana 15 maja.

Funkcjonariusze lubelskiego Centralnego Biura Śledczego rozbili zorganizowaną grupę przestępczą, która przemycała z Białorusi do Polski papierosy. Policjanci zatrzymali osiem osób, w tym także lidera grupy (był nim 47-letni mieszkaniec powiatu bialskiego). W sumie przestępcy przemycili do Polski 9 milionów papierosów, narażając skarb państwa na straty w wysokości 4,5 miliona złotych.

W Republice Białoruś.
1 marca grupa opozycjonistów i niezależnych działaczy białoruskich, w tym szef Zjednoczonej Partii Obywatelskiej (ZPO) Anatol Labiedźka, uczcili pamięć zabitego opozycjonisty rosyjskiego, Borysa Niemcowa, przed ambasadą Rosji w Mińsku. Uczestnicy akcji złożyli kwiaty i zapalili znicze. – Białoruś straciła wraz z zabójstwem Borysa Niemcowa szczerego przyjaciela – oświadczył Labiedźka, którego partia w 2013 r. podpisała z Niemcowem porozumienie o współpracy.

Białoruscy filmowcy odmówili współpracy z rosyjskim aktorem Michaiłem Poreczenkowem, który podczas swojej wizyty w październiku ub.r. na donieckim lotnisku oddał serię z karabinu maszynowego w stronę ukraińskich pozycji. Poreczenkow miał zagrać rolę enkawudzisty w kręconym na terytorium Białorusi filmie, dziejącym się w 1943 r. w Polsce. Jednak pracownicy białoruskiego studia Biełaruśfilm pisemnie odmówili współpracy z rosyjskim artystą, za którym ukraińskie władze wysłały międzynarodowy list gończy. Również białoruski hotel odmówił zakwaterowania aktora, obawiając się popsucia swej reputacji.

Białoruś wstrzymała od marca dostawy produktów naftowych do Rosji. Przedstawiciele koncernu Biełnieftiechim swoją decyzję uzasadniają koniecznością zbadania rentowności prowadzonych dostaw. Eksport produktów naftowych do Rosji przestał się Białorusi opłacać z powodu dewaluacji rosyjskiego rubla. Warto przypomnieć jednak, iż dostawy produktów naftowych są jednym z warunków otrzymywania przez Białoruś rosyjskiej ropy.

Od 1 marca wprowadzono w Białorusi obowiązek certyfikacji towarów sprowadzanych z zagranicy. Krok ten ma zabezpieczyć rodzime białoruskie firmy, które przegrywają konkurencję z prywatnymi handlarzami. Zdaniem prezydenta Łukaszenki m.in. z tego powodu znika praktycznie białoruski przemysł lekki. – Należy zmierzać do cywilizowanej postaci handlu. To nienormalne, gdy przywozimy towar bez dokumentów, w torbach – grzmiał Łukaszenka na spotkaniu z kupcami. – Zarówno państwowy, jak i prywatny biznes powinny być przejrzyste. Musimy stworzyć równe warunki dla wszystkich – tłumaczył białoruski prezydent.
5 marca w Mińsku odbyło się pierwsze posiedzenie społecznego trybunału ds. zbrodni stalinizmu w Białorusi, skupiającego m.in. historyków i działaczy społecznych. Jego celem jest utrwalenie w społeczeństwie wiedzy o represjach. Pierwsze posiedzenie było poświęcone represjom sowieckim w Zachodniej Białorusi, m.in. białoruskiej liście katyńskiej.

9 marca prezydent Łukaszenka podpisał dekret, zezwalający obywatelom obcych państw na wjeżdżanie na teren parku narodowego Puszcza Białowieska bez wizy i przebywanie tam do trzech dni. Podstawą do bezwizowego wjazdu i wyjazdu z Białorusi, jak również przebywania na terenie Puszczy Białowieskiej, będzie dokument przyznający cudzoziemcowi prawo do odwiedzenia parku narodowego. Rada Ministrów ma w ciągu trzech miesięcy zatwierdzić jego wzór. „Dekret przyjęto, aby zwiększyć efektywność wykorzystania obiektów infrastruktury turystycznej w Puszczy Białowieskiej oraz rozwinąć turystykę transgraniczną” – poinformowała państwowa agencja prasowa BiełTA. Granicę można będzie przekraczać na przejściu Białowieża-Piererow (tylko rowerem lub pieszo).

Z oficjalną wizytą w Mińsku gościł szef północnokoreańskiego MSZ Ri Su-Jong. W sferze gospodarki Białoruś pozostaje jednym z niewielu krajów w Europie współpracujących z dyktatorskim reżimem Korei Północnej. Białoruś dostarcza Koreańczykom traktory i inne urządzenia rolnicze. Minister spraw zagranicznych Białorusi Uładzimir Makiej otrzymał zaproszenie do złożenia wizyty w Korei Północnej.

Od 10 marca Państwowy Komitet Celny Białorusi wprowadził dalsze ograniczenia na wwóz towarów z zagranicy przez osoby fizyczne dla celów prywatnych. I tak np. osoby fizyczne będą mogły wwieźć bez cła w ciągu trzech lat kalendarzowych w celu osobistego użytku najwyżej po jednym egzemplarzu licznych kategorii towarów, m.in. płytę gazową lub elektryczną, wyciąg kuchenny, mikrofalówkę, lodówkę, pralkę, odkurzacz, telewizor, komputer, maszynę do szycia, kabinę prysznicową czy muszlę klozetową albo wózek dziecięcy. Poprzednio Państwowy Komitet Celny ograniczył ilość towarów wwożonych z zagranicy do użytku osobistego w sierpniu ubiegłego roku.

14 marca z oficjalną wizytą w Mińsku gościł watykański sekretarz stanu kardynał Pietro Parolin. Spotkał się z prezydentem Aleksandrem Łuakszenką, szefem białoruskiej dyplomacji Uładzimirem Makiejem oraz zwierzchnikiem Cerkwi prawosławnej w Białorusi metropolitą Pawłem. Wziął też udział w uroczystości położenia kamienia węgielnego pod budowę nowej nuncjatury w Mińsku. Kardynał otrzymał oficjalne zaproszenia dla papieża do odwiedzenia Białorusi.

15 marca szef władz mińskich Andrej Szorc ogłosił miesięczny czyn społeczny, który potrwa do 15 kwietnia. W tym okresie o stan swoich terenów powinny zadbać przedsiębiorstwa, instytucje, obiekty handlowe i mieszkalne, szpitale oraz placówki edukacyjne. W ramach czynu społecznego mają być także naprawiane dziury drogowe. Czyn społeczny jest regularną praktyką w Białorusi. Co jakiś czas odbywają się w soboty ogólnokrajowe prace społeczne nazywane „subotnikiem” – w kwietniu ub.r. wzięło w nim udział aż 3 mln osób.

16 marca przedstawiciel Międzynarodowego Funduszu Walutowego w Białorusi oświadczył, iż należy przeprowadzić szereg głębokich reform strukturalnych, aby kraj ten mógł realizować nowy program. Pakiet reform powinien obejmować przejście na elastyczny kurs wymiany rubla białoruskiego, wprowadzenie surowej polityki makroekonomicznej oraz przeprowadzenie śmiałych reform strukturalnych. Szef misji MFW w Mińsku podkreślił, iż konieczna jest liberalizacja cen, w tym plan szybkiego podniesienia cen usług komunalnych i transportu do poziomu, gdy będą w pełni pokrywać koszty, jak również prywatyzacja w sektorze przedsiębiorstw oraz bankowości.

18 marca sąd w Mińsku skazał na karę pięciu lat ograniczenia wolności byłego wiceministra energetyki Białorusi Eduarda Taupianca za nadużycie władzy i bezprawne działanie na korzyść rosyjskiej firmy. Zakazano mu także zajmowania kierowniczych stanowisk przez pięć lat. Taupianiec został uznany za winnego przekroczenia uprawnień służbowych przy przeprowadzaniu modernizacji elektrowni w Berezie w obwodzie brzeskim. Podczas śledztwa ustalono, że prowadził on lobbing na rzecz rosyjskiej firmy ze szkodą dla przedsiębiorstw białoruskich.

19 i 20 marca z wizytą w Mińsku przebywała p.o. dyrektora Departamentu Wschodniego MSZ Małgorzata Twardowska. Uczestniczyła ona m.in. w rozmowach pełnomocników ds. Partnerstwa Wschodniego siedmiu państw UE z wiceminister spraw zagranicznych Białorusi Jeleną Kupczyną. Podczas konferencji prasowej Twardowska wypowiedziała się pozytywnie o wzroście intensywności polsko-białoruskich kontaktów, w tym w kwestiach współpracy transgranicznej oraz działalności polsko-białoruskiej komisji gospodarczej. Zwróciła jednak uwagę na wciąż drażliwe, nierozwiązane sprawy, np. dotyczące sytuacji polskiej mniejszości w Białorusi.

Degustacja placka ziemniaczanego o rekordowej średnicy dwóch metrów była 21 marca punktem kulminacyjnym obchodów pierwszego dnia wiosny w rejonie stołpeckim w obwodzie mińskim. Do przygotowania rekordowego placka zużyto 30 kg ziemniaków, 6 kg mąki i 60 jajek. Praca nad nim trwała aż 5 godzin. Wykonawcy zamierzają zgłosić swoje dzieło do Księgi rekordów Guinnessa.

Opozycyjna Partia BNF skierowała do władz Białorusi postulaty wzmocnienia kontroli nad rosyjskimi darczyńcami i fundacjami. Uczyniła to w ramach konsultacji społecznych w związku z planowaną reformą procedur otrzymywania i wykorzystywania pomocy zagranicznej. Partia BNF przypomniała, że prorosyjskie organizacje na Ukrainie „stały się podporą dla separatystów”, dlatego proponuje usunąć z ustawodawstwa normy, zgodnie z którymi działalność rosyjskich darczyńców wyłączona jest z ogólnych zasad i ograniczeń, obowiązujących wszystkie fundacje zagraniczne i międzynarodowe.

Spektakl „Shakespeare” Teatru Dramatycznego im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku zaprezentowano na Międzynarodowym Młodzieżowym Forum Teatralnym M@RT KONTAKT w Mohylewie. Festiwal odbył się w dniach 21-27 marca. Blisko dwadzieścia spektakli zaprezentowały teatry z Białorusi, Polski, Rosji, Ukrainy, Estonii, Anglii i Niemiec. M@RT KONTAKT to jeden z najbardziej znanych i prestiżowych międzynarodowych festiwali teatralnych w Białorusi.

Niezależny Białoruski Instytut Badań Strategicznych (BISS) ogłosił raport w sprawie politycznych i gospodarczych korzyści, które władzom Białorusi przynosi kryzys ukraiński. Podaje m.in. przykład energii elektrycznej. Jeszcze w październiku ubiegłego roku Ukraina, która była tradycyjnie eksporterem energii elektrycznej do Białorusi, wstrzymała jej dostawy z powodu deficytu wynikającego z problemów w przemyśle węglowym na skutek wojny w Donbasie, Kijów zaś wyraził zainteresowanie importem energii elektrycznej z Białorusi. Oprócz tego Naftohaz (ukraiński koncern gazowy) rozpatruje możliwość przetwarzania ropy Ukrnafty w rafinerii w Mozyrzu (na południu Białorusi). Ponadto w styczniu doszło do ważnego wydarzenia w dwustronnych stosunkach handlowych – Białoruś i Ukraina przeszły na rozliczenia długoterminowych kontraktów oraz dostaw produktów naftowych w hrywnach. W raporcie zaznaczono, że Białorusi zależy na utrzymaniu jednego z największych rynków zbytu swojej produkcji, jakim jest Ukraina, i „mimo poważnych problemów w ukraińskiej gospodarce spadku obrotów handlowych nie zanotowano”.

Średnie wynagrodzenie w Białorusi wynosi obecnie równowartość ok. 400 dolarów – napisał niezależny tygodnik „Nasza Niwa”, powołując się na dane państwowego urzędu statystycznego Biełstat. Jest to skutek dewaluacji rubla białoruskiego wobec dolara, która wyniosła od 20 grudnia ubiegłego roku 42 proc. Jeszcze we wrześniu 2014 r. 6,3 mln rubli białoruskich średniej płacy stanowiło po ówczesnym kursie równowartość mniej więcej 600 dolarów. Średnia emerytura natomiast wynosiła w lutym 2,75 mln rubli białoruskich, co w przeliczeniu daje 182 dolary (w Polsce średnia emerytura to ok. 520 dol.).
Zapadł kolejny wyrok śmierci w Białorusi. Skazany to 21-letni Siarhiej Iwanow, obywatel Białorusi, mieszkaniec miejscowości Reczyca (miasto w obwodzie homelskim). Uznano go za winnego zabójstwa ze szczególnym okrucieństwem, poprzedzonego bestialskim gwałtem. Proces sądowy toczył się za zamkniętymi drzwiami. Białoruś pozostaje jedynym w Europie państwem, w którym orzekana jest kara śmierci. Wyroki są wykonywane przez rozstrzelanie. O terminie egzekucji nie są informowani ani skazani, ani ich prawnicy czy rodzina, a ciało straconego nie jest zwracane jego bliskim.

Na świecie. 9 marca w 12 litewskich miastach przeprowadzono przeszukania w mieszkaniach tzw. „separatystów”, którzy nawoływali do walki z Litwą oraz wypowiadali się za wystąpieniem z NATO oraz UE. Zatrzymano dziewięć osób. Według prokuratury ich działalność mogła być finansowana przez wrogie Litwie państwo. 19 marca zaś dworzec kolejowy w Wilnie otoczyła litewska policja. Funkcjonariusze litewskiej straży granicznej otrzymali informację o licznej grupie młodych mężczyzn w wieku poborowym, jadącej do Kaliningradu. Po sprawdzeniu dokumentów pociąg ruszył w kierunku Kaliningradu. Litewski minister obrony Juozas Olekas powiedział, że działania litewskich służb miały charakter zapobiegawczy.

10 marca Departament Stanu USA poinformował, że zniesione zostały sankcje wobec białoruskiego koncernu Biełorusnieft, nałożone w marcu 2011 r. za inwestowanie w irański sektor naftowy. Sankcje przestały obowiązywać 25 lutego. Oficjalny komunikat stwierdza, iż „sekretarz stanu podjął decyzję o zdjęciu z republikańskiego przedsiębiorstwa unitarnego Biełorusnieft sankcji nałożonych na mocy ustawy o sankcjach wobec Iranu z 1996 r. w związku z tym, że firma nie zajmuje się już działalnością objętą sankcjami i otrzymano gwarancje, że nie będzie zajmować się podobną działalnością w przyszłości”. Białoruskie MSZ uznało ten fakt za „krok we właściwym kierunku”.

10 marca Rosja wycofała się z traktatu o broni konwencjonalnej. Traktat CFE został podpisany w Paryżu w 1990 roku przez kraje NATO i państwa ówczesnego Układu Warszawskiego. Dokument określał limity kluczowych kategorii broni konwencjonalnej na terytorium od Atlantyku po Ural. Jednak od 2007 r. traktat praktycznie nie jest przestrzegany. Rosja poprosiła Białoruś, by odtąd reprezentowała jej interesy w grupie konsultacyjnej CFE.

20 marca w stolicy Kazachstanu Astanie spotkali się prezydenci trzech państw tworzących Eurazjatycką Unię Gospodarczą (EUG): Rosji – Władimir Putin, Białorusi – Aleksander Łukaszenka i Kazachstanu – Nursułtan Nazarbajew. Omawiano problemy gospodarcze, przed którymi stoją państwa EUG, w obliczu politycznego i gospodarczego kryzysu. Prezydent Putin nieoczekiwanie zaproponował rozważenie utworzenia unii walutowej. Ani białoruski, ani kazachski prezydent nie ustosunkowali się jednak do tej kwestii.

Przedstawicielstwo Patriarchatu Moskiewskiego przy Radzie Europy w Strasburgu utworzyło Centrum Monitoringu Praw i Swobód Prawosławnych Chrześcijan w Europie. Jego głównym zadaniem jest czuwanie nad przestrzeganiem praw wiernych, uczęszczających do cerkwi na całym świecie.

Najlepszym miejscem do życia wśród wielkich miast jest Wiedeń, za stolicą Austrii uplasował się szwajcarski Zurych. Trzecie miejsce na liście przyznano stolicy Nowej Zelandii Auckland. Analitycy z międzynarodowej kompanii consultingowej Mercer opracowali nowy ranking atrakcyjności miast świata. Kryterium był oferowany przez nie komfort życia. Warszawa jest w tym spisie 78., Moskwa – 167, Kijów – 176. Białoruski Mińsk trafił na pozycję nr 189. Najgorzej na świecie mieszka się obecnie w Bagdadzie, który zajął 230 i zarazem ostatnią pozycję. ■