Minął miesiąc. W regionie.

W regionie.

28 kwietnia w białostockim Teatrze Dramatycznym im. Aleksandra Węgierki odbyła się premiera spektaklu „Sońka”, powstałego na podstawie wydanej niedawno powieści Ignacego Karpowicza pod tym samym tytułem. Na potrzeby sceny tekst zaadaptował sam autor, przedstawienie wyreżyserowała zaś szefowa teatru, Agnieszka Korytkowska-Mazur. W spektaklu obok polskich aktorów wystąpili białoruscy artyści z Narodowego Teatru Akademickiego im. Janki Kupały w Mińsku – Swietłana Anikiej i Aleś Maleanau.

Od 1 kwietnia dotychczasowe bilateralne polsko-białoruskie przejście graniczne w Połowcach jest już przejściem międzynarodowym. Oznacza to, że mogą z niego korzystać obywatele wszystkich państw, a nie jak dotychczas tylko Polacy i Białorusini. Od kwietnia mogą też tam być odprawiane oprócz samochodów osobowych autokary oraz samochody ciężarowe o masie do 7,5 tony. Budowa przejścia – która trwa od 2008 r. – ma kosztować w sumie ok. 173 mln zł.

12 kwietnia, w pierwszy dzień prawosławnej Wielkanocy, w jadłodajni przy ulicy Warszawskiej i w Centrum Kultury Prawosławnej w Białymstoku zorganizowano wielkanocne śniadania dla osób bezdomnych, ubogich i samotnych. Do świątecznego stołu dosiadły się też dwie rodziny uchodźców z ukraińskiego Donbasu. Z zebranymi spotkał się arcybiskup Jakub, prawosławny ordynariusz diecezji białostocko-gdańskiej. Spotkania zorganizował Prawosławny Ośrodek Miłosierdzia Eleos.

Znany białoruski producent ciągników MTZ zamierza zwiększać swoje inwestycje na Podlasiu. 16 kwietnia w Urzędzie Miejskim w Sokółce odbyło się na ten temat spotkanie burmistrza Sokółki Ewy Kulikowskiej z prezesem firmy MTZ Belarus Traktor Sp. z o.o. Alexandrem Kabzarovem – wyłącznym importerem ciągników rolniczych produkcji MTZ na terytorium Polski. Ustalano zasady rozbudowy firmy w Sokółce. Mińska Fabryka Traktorów (MTZ) istnieje od 1946 roku. Obecnie producent zatrudnia ponad 22 tysiące osób i ma oficjalne przedstawicielstwa w kilkudziesięciu krajach na świecie.

18 i 19 kwietnia rozpoczął się cykl imprez XII Podlasko-Poleskich Spotkań w Tradycji „Tam po majowuj rosi”. Zespoły obrzędowe odwiedziły Skaryszewo, Hradoczno, Horodczyno, Kaczały, Koźliki i Janowo w gm. Narew oraz Medweżyki, Mikulicze, Lewosze, Borowiki i Rogacze w gm. Milejczyce, gdzie prezentowano m.in. tzw. korowody wołoczebne. Spotkania z tradycjami podlaskimi i poleskimi będą odbywać się również w maju. Imprezę zorganizowało Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach przy wsparciu finansowym Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji i Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego.

19 kwietnia w kawiarni „W Starym Kinie” w Białymstoku, w ramach kampanii „Białystok. Tradycyjnie wielokulturowy”, odbył się koncert zespołu Prymaki oraz Trio Muzycznego Vivace. Wydarzenie zorganizowane zostało przez Fundację DIALOG we współpracy z Rosyjskim Stowarzyszeniem Kulturalno-Oświatowym i Białoruskim Towarzystwem Społeczno-Kulturalnym.

W tym roku po raz pierwszy nie odbył się Międzynarodowy Festiwal Cerkiewnego Dzwonienia w Supraślu, organizowany nieprzerwanie od 2009 r., zawsze tydzień po prawosławnej Wielkanocy. Organizatorzy i pomysłodawcy festiwalu z działającego w budynkach supraskiego monasteru Muzeum Ikon, podjęli decyzję o zmianie formuły i teraz impreza ma odbywać się co dwa lata.

22 i 23 kwietnia w białostockim Teatrze Dramatycznym można było obejrzeć dwa spektakle w wykonaniu Republikańskiego Teatru Dramaturgii Białoruskiej z Mińska. Pierwszego dnia zaprezentowano folk-operę o życiu przodków „Odwieczna pieśń”, drugiego dramat „Rozerwane gniazdo”, opowiadający historię białoruskiej rodziny szarpanej rozmaitymi dylematami. Spektaklom towarzyszyły spotkania na temat historii rozwoju białoruskiej dramaturgii oraz wystawa „Janka Kupała i teatr”.

23 kwietnia w Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim w Białymstoku obradowała polsko-białoruska komisja ds. współpracy międzyregionalnej. W jej pracach uczestniczyli przedstawiciele władz lokalnych po obu stronach granicy. Uczestnicy spotkania podsumowali dotychczasowe prace i nakreślili plan działalności na przyszłość ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania funduszy europejskich do rozwoju współpracy transgranicznej między Polską i Białorusią oraz współpracy w ramach infrastruktury drogowej i kolejowej. Tego samego dnia podpisano również ważną umowę regulującą podstawowe zasady dobrowolnego udzielania pomocy w razie katastrof, klęsk żywiołowych i innych poważnych wypadków, określających zakres współpracy w rozwijaniu metod i podejmowaniu działań zapobiegawczych oraz usuwaniu następstw. W imieniu polskiego rządu podpis złożył Piotr Stachańczyk, sekretarz stanu w polskim MSW, w imieniu strony białoruskiej – Władimir Waszczenko, minister ds. sytuacji nadzwyczajnych RB.

26 kwietnia w Domu Ludowym w Supraślu odbyły się V Supraskie Paschalia. Wystąpiły na nich katolickie i prawosławne chóry z gminy Supraśl, które zaprezentowały tradycyjne i współczesne pieśni nawiązujące do Paschy. Jak zaznaczyli organizatorzy imprezy – Centrum Kultury i Rekreacji w Supraślu oraz Urząd Miejski w Supraślu – głównym celem jest wzajemne poznanie tradycji kościołów katolickiego i prawosławnego, a także integracja miejscowych społeczności oraz budowanie dialogu.

Prezydent Białegostoku przyznał Nagrody Artystyczne za 2014 rok. Wśród czwórki laureatów znalazł się Michał Stankiewicz, młody reżyser pochodzący z gminy Gródek. Jest autorem projektów i spektakli niezależnych, w których poruszane są trudne tematy, takie jak powojenne zbrodnie na ludności białoruskiej na Podlasiu oraz rasistowskie uprzedzenia wobec obcokrajowców. Nagrody – każda po 17 tys. zł – zostaną wręczone w czerwcu podczas Dni Miasta Białegostoku.

Sześć gmin w woj. podlaskim obejmuje tzw. obszar zagrożenia, utworzony w związku z występowaniem tam wirusa afrykańskiego pomoru świń (ASF). Decyzję taką podjęła Komisja Europejska. Weszła ona w życie 28 kwietnia. Ustanowiony obszar zagrożenia obejmuje cztery gminy (Krynki, Kuźnica, Sokółka i Szudziałowo) w powiecie sokólskim i dwie (Gródek, Michałowo) w powiecie białostockim. To strefa z dodatkowymi obostrzeniami na terenie, który już dotąd objęty był ograniczeniami – podał Główny Lekarz Weterynarii. Obowiązywać będzie m.in. zasada, że świnie mogą być wysyłane poza obszar zagrożenia tylko do uboju, a sam ubój może się odbyć wyłącznie w rzeźni zatwierdzonej do tego celu przez powiatowego lekarza weterynarii. Ponadto świeże mięso pozyskane ze świń z obszaru zagrożenia może być umieszczane wyłącznie na rynku krajowym.

W kraju. 1 kwietnia w wieku 48 lat zmarł w Warszawie znany dziennikarz i krytyk muzyczny Robert Leszczyński. Pracował m.in. w „Gazecie Wyborczej”, prowadził też znane programy muzyczne i rozrywkowe w telewizji. Działał również w polityce – ostatnio w Twoim Ruchu, organizował demonstracje i koncerty na rzecz Pomarańczowej Rewolucji na Ukrainie i wolnych wyborów w Białorusi. Odwiedził też Festiwal Muzyki Młodej Białorusi Basowiszcza.

9 kwietnia w Warszawie odbyła się debata „Dyplomacja samorządowa – efektywność i kierunki na przyszłość”. Rozmawiano m.in., jak międzynarodowe kontakty samorządów wspierają rząd w dotarciu do państw „trudnych politycznie” (np. Białorusi), pomagają przełamywać lody i inicjować współpracę na wielu polach. Według zaprezentowanego raportu Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych – organizatora seminarium – wśród państw, z którymi polskie samorządy mają najwięcej partnerów, od lat dominują Niemcy i Ukraina, w dalszej kolejności są m.in. Francja, Szwecja, Czechy, Litwa, Słowacja, Białoruś, Węgry, Austria, Rosja a także Chiny.

W dniach 11-12 kwietnia w Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku odbyła się piąta edycja festiwalu Solidarni z Białorusią. Zorganizowano koncerty, spektakl, warsztaty śpiewu z udziałem artystów z Białorusi. Gościem specjalnym imprezy był białoruski pisarz, poeta i opozycjonista, Uładizmir Niaklajeu. Festiwal zorganizowłay: Gdańskie Towarzystwo Promocji Kultury Akademickiej, Akademickie Centrum Kultury UG Alternator, Kulturalny Kolektyw Uniwersytetu Gdańskiego i Studenckie Koło Naukowe Mozaika. Przedsięwzięcie dofinansowano ze środków miasta Gdańska.

22 kwietnia w Warszawie z reprezentantami białoruskiej opozycji spotkali się posłowie sejmowej komisji spraw zagranicznych, której przewodniczy Robert Tyszkiewicz (PO). Głównym tematem rozmów była sytuacja w Białorusi przed majowym szczytem Partnerstwa Wschodniego w Rydze i przed jesiennymi wyborami prezydenckimi w tym kraju, była też mowa o wsparciu, jakie Polska może udzielić społeczeństwu obywatelskiemu w Białorusi (pomoc finansowa dla wolnych mediów, demokratycznej opozycji i organizacji pozarządowych).

24 kwietnia w szpitalu w Warszawie zmarł profesor Władysław Bartoszewski. Miał 93 lata. Władysław Bartoszewski był żołnierzem Armii Krajowej i więźniem KL Auschwitz. W czasach PRL-u działał w opozycji, w wolnej Polsce był ministrem spraw zagranicznych, doradzał premierom i prezydentowi.

Białoruska pisarka Swietłana Aleksijewicz znalazła się w gronie finalistów 6. edycji Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego. Nominowano ją za książkę „Czasy secondhand. Koniec czerwonego człowieka” (z rosyjskiego przeł. Jerzy Czech, wyd. Czarne). Laureatów poznamy 14 maja podczas Warszawskich Targów Książki. Autor najlepszego reportażu 2014 roku otrzyma nagrodę w wysokości 50 tys. złotych, a nagrodą 15 tys. zł zostanie uhonorowany autor najlepszego przekładu roku. Organizatorami nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego za reportaż literacki są miasto stołeczne Warszawa i „Gazeta Wyborcza”.

W Republice Białoruś. Przez kilka dni – do 30 marca – niemal wszyscy białoruscy dostawcy Internetu blokowali dostęp do dwóch popularnych portali opozycyjnych (Karta’97 oraz Biełorusskij Partizan) oraz strony internetowej Centrum Praw Człowieka „Wiasna”. O przyczynie blokady źródła oficjalne nie informowały. Prawdopodobnie miało to związek z restrykcyjnym prawem o mediach, znowelizowanym 1 stycznia 2015 r. Daje ono władzy większe możliwości wywierania nacisków na media internetowe. Jednak wiceminister informacji Ihar Łucki oświadczył, że jego resort nie podjął żadnych środków, by utrudnić dostęp do wspomnianych opozycyjnych portali i stron.

1 kwietnia Inna Chomicz, niezależna dziennikarka z Brześcia, została skazana na grzywnę w wysokości 5,4 mln rubli białoruskich (1400 zł) za współpracę z „zagranicznym środkiem masowego przekazu” bez akredytacji – powiadomił opozycyjny portal Karta’97. Kilka dni wcześniej za współpracę z nadającą z Polski po białorusku stacją Biełsat TV skazano na grzywnę wysokości 3,78 mln rubli (970 zł) innego dziennikarza z Brześcia – Alaksandra Lauczuka.

2 kwietnia opozycyjny Ruch „O Wolność” zrezygnował z udziału w tegorocznych wyborach prezydenckich w Białorusi. Wstrzymał się „od wyznaczenia swojego kandydata oraz poparcia innych kandydatów podczas kampanii prezydenckiej 2015 r.” – poinformowano w oświadczeniu na stronie internetowej tej organizacji. Twórca ruchu „O Wolność”, Aleksander Milinkiewicz, był w 2006 r. wspólnym kandydatem opozycji w wyborach prezydenckich.

– Będziemy walczyć z Europejczykami, Amerykanami, Rosjanami – z każdym, kto postawi sobie za cel podbicie tego kawałka ziemi, na którym powinni żyć Białorusini – oświadczył prezydent Aleksander Łukaszenka w wywiadzie dla agencji Bloomberg, którego fragmenty opublikowało 2 kwietnia jego biuro prasowe. Łukaszenka zapewnił, że Białoruś nigdy nie stanie się częścią Rosji, a rosyjskie władze nigdy nie podnosiły tej kwestii. Jego zdaniem Rosja nie będzie walczyć przeciwko Białorusi, bo „nie ma powodów”. Ostrzegł jednak, że gdyby ktokolwiek przyszedł do jego kraju z mieczem, „to od miecza zginie”.

Rada Ministrów Białorusi postanowiła odwołać swój zakaz podwyżek cen w handlu detalicznym. Ograniczenia te wprowadzono w grudniu 2014 r. na tle gwałtownego spadku wartości rubla wobec euro i dolara. Zgodnie z prognozami, wzrost uwolnionych cen w najbliższym czasie może wynieść nawet 30 proc. (o tyle podrożały w ciągu pierwszych dwóch miesięcy tego roku artykuły nieobjęte zakazem podwyżek cen – ryby oraz owoce i warzywa z importu).

8 kwietnia znany białoruski polityk opozycyjny, jeden z byłych kandydatów na prezydenta, poeta i pisarz Uładzimir Niaklajeu, wydał oświadczenie, w którym poinformował o swoim wystąpieniu ze struktur opozycji, w tym z kampanii „Mów Prawdę!”, której przewodniczył. Swój krok Nieklajeu uzasadnił m.in. brakiem porozumienia między opozycyjnymi organizacjami w sprawie wspólnego kandydata w nadchodzących wyborach prezydenckich.

8 kwietnia z wizytą w Mińsku przebywał minister spraw zagranicznych Chin Wang Yi. Spotkał się m.in. z prezydentem Aleksandrem Łukaszenką. Białoruski przywódca bardzo wysoko ocenił handlowo-gospodarczą współpracę Białorusi z Chinami (dwustronna wymiana handlowa przekroczyła w 2014 r. 4 mld dol.), wyraził także zainteresowanie wejściem chińskich banków na białoruski rynek. Warto zaznaczyć, że Chiny udzieliły już Białorusi kredytów na sumę 5,5 mld dol.

9 kwietnia siedem białoruskich organizacji opozycyjnych wydało oświadczenie, w którym domaga się zwolnienia więźniów politycznych oraz zmian w ordynacji wyborczej przed tegorocznymi wyborami prezydenckimi. Sygnatariusze dokumentu postulowali w nim m.in. wprowadzenie przepisów gwarantujących przedstawicielstwo opozycji w komisjach wyborczych, przejrzyste podliczanie głosów, prawo obserwatorów do otrzymania dowolnej informacji oraz prawo do sądowego zaskarżenia decyzji komisji wyborczych.

11 kwietnia wiceminister spraw zagranicznych Polski Konrad Pawlik oraz podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta Maciej Klimczak upamiętnili w Kuropatach pod Mińskim ofiary stalinowskich represji, w tym Polaków. W obecności ambasadora Polski Leszka Szerepki oraz licznie zgromadzonych Polaków z Białorusi goście złożyli w imieniu polskiego prezydenta Bronisława Komorowskiego wieniec pod krzyżem upamiętniającym pomordowanych Polaków, a następnie pod trzema krzyżami poświęconymi wszystkim ofiarom stalinowskich represji w Białorusi, spoczywającym w tym miejscu.

W dniach 14-16 kwietnia na poligonie brzeskim odbyły się wspólne białorusko-rosyjskie manewry wojsk desantowych. Jak podało białoruskie ministerstwo obrony, podczas manewrów ćwiczono wykonywanie zadań szkoleniowo-bojowych w walce z grupami dywersyjno-wywiadowczymi umownego przeciwnika.

W dniach 16-17 kwietnia z wizytą w Mińsku przebywał komisarz ds. polityki sąsiedztwa Unii Europejskiej Johannes Hahn. Spotkał się z prezydentem Aleksandrem Łukaszenką oraz ministrem spraw zagranicznych Uładzimiram Makiejam. Białoruski prezydent opowiedział się m.in. za ściślejszą współpracą państw w ramach Partnerstwa Wschodniego oraz za rozwijaniem kontaktów Białorusi z UE w sferze technologii i gospodarki. Z kolei Hahn za ważną uznał również współpracę w sferze walki z przestępczością transgraniczną i podkreślił, że Białoruś wnosi istotny wkład w walkę z przedostawaniem się na terytorium Europy narkotyków oraz substancji jądrowych. Poruszano też kwestie ewentualnego uczestnictwa Łukaszenki w majowym szczycie Partnerstwa Wschodniego w Rydze. Podczas spotkania komisarza Hahna z demokratyczną opozycją omawiano przede wszystkim problemy przestrzegania praw człowieka w Białorusi.

18 kwietnia Aleksander Łukszenka oznajmił w obecności dziennikarzy, że 9 maja na 70-rocznicę zwycięstwa nad Niemcami w II wojnie światowej będzie obecny na defiladzie w Mińsku i nie pojedzie na wielkie uroczystości z tej okazji do Moskwy. Decyzja Łukaszenki zaskoczyła Rosjan i została odebrana jako wyraźny afront, tym większy, że do Moskwy nie przyjadą przywódcy żadnego z europejskich państw, wchodzących niegdyś w skład ZSRR. Z zaproszenia nie skorzystali prezydenci i premierzy Ukrainy, Mołdawii, Litwy, Łotwy i Estonii, a także Gruzji. Nie przylecą też sojusznicy z czasów wojny – ani prezydent USA, ani premier Wielkiej Brytanii. O swojej nieobecności uprzedzili też przywódcy Izraela, Polski, Słowacji, Słowenii, Bułgarii i Japonii.

21 kwietnia obchodzono w Białorusi Radaunicę, czyli wiosenne święto zmarłych. Sięga ono korzeniami do czasów pogańskich i obrzędów wschodnich Słowian. W prawosławnej tradycji przerodziło się natomiast w zwyczaj odwiedzania cmentarzy, modlenia się za spokój dusz zmarłych i dzielenia się z nimi radością ze zmartwychwstania Chrystusa. Obecnie w Białorusi Radaunica jest dniem wolnym od pracy.

Według prognozy analityków austriackiej grupy bankowej Raifeissen, inflacja w Białorusi może w tym roku wzrosnąć do 23 proc. Dane te opublikowano w sprawozdaniu gospodarczym białoruskiego Priorbanku, który należy do grupy Raifeisen. Zgodnie z nimi produkt krajowy brutto Białorusi skurczy się o 2 proc., a produkcja przemysłowa – o 5 proc. Nominalnie wynagrodzenie wzrośnie aż o 15 proc., 1 punkt procentowy wyniesie wskaźnik bezrobocia. Rezerwy w walutach i złocie pozostaną bez zmian, czyli ich wartość pozostanie na poziomie 5,1 mld dolarów. Prognozy dotyczące parametrów rozwoju białoruskiej gospodarki zmieniły się więc na niekorzyść. Podobne dane dotyczące gospodarki Białorusi opublikował Międzynarodowy Fundusz Walutowy.

Amerykański thriller „System” o czasach ZSRR, którego wyświetlania zakazano w Rosji, nie zostanie pokazany również białoruskim kinomanom. Białoruscy dystrybutorzy tłumaczyli ten krok brakiem kopii filmu, które miały być dostarczone z Rosji. „System”, wyreżyserowany przez Szweda Daniela Espinosę, to historia oficera służb bezpieczeństwa, badającego serię zagadkowych morderstw dzieci w latach 50. Występują w nim tak znani aktorzy, jak Tom Hardy i Gary Oldman. Rosyjskie ministerstwo kultury za szkodliwe uznało rozpowszechnianie filmu, który przeinacza fakty historyczne i w złym świetle ukazuje wizerunek obywateli radzieckich tamtych czasów.

Na świecie. 16 kwietnia w wieku 89 lat zmarł w Londynie Alaksandr Nadsan, grekokatolicki duchowny, uważany za duchowego przywódcę białoruskiej emigracji. Ojciec Nadsan urodził się w 1926 r. w wiosce Horodziej w okolicach Nieświeża jako Alaksandr Boczka. W 1944 r. został wcielony do dywizji SS, ale przedostał się na Zachód i przeszedł na stronę sojuszników. Służył w 2. Korpusie Polskim armii Andersa. Został ranny w bitwie pod Monte Cassino. Od 1946 r. mieszkał w Wielkiej Brytanii, gdzie aktywnie działał w środowisku białoruskiej emigracji. Był jednym z założycieli Stowarzyszenia Białorusinów Wielkiej Brytanii, kierownikiem białoruskiej Biblioteki im. Skaryny w Londynie oraz szefem Komitetu Pomocy Ofiarom Katastrofy Czarnobylskiej. Napisał kilka książek o historii Białorusi, tłumaczył też teksty liturgiczne.

16 kwietnia w Parlamencie Europejskim swój raport przedstawił Miklós Haraszti, specjalny sprawozdawca ONZ ds. Białorusi. Skrytykował w nim przestrzeganie praw człowieka w tym kraju, określając je jako pozorne. Zauważył, iż Białoruś jest krajem, w którym funkcjonuje jedyny parlament w Europie, gdzie niemal od 20 lat nie ma przedstawicieli opozycji. Białoruską gospodarkę porównał do sowieckiej – zbudowanej w oparciu o pracę przymusową, a stabilność gospodarcza określił jako pozorną.

Międzynarodowa organizacja zajmująca się prawami człowieka Human Rights Watch umieściła na swojej stronie internetowej raport na temat Białorusi. Znalazły się w nim liczne rekomendacje, w tym zwolnienie więźniów politycznych, uchwalenie moratorium na karę śmierci oraz wprowadzenie poprawek do ustawy o mediach. HRW stwierdziła w raporcie, że sytuacja w sferze praw człowieka w Białorusi w ostatnich latach radykalnie się pogorszyła.