Каб дабрыня 
была прыкметнай
У Нараўцы ў 2015 годзе свет пабачыла кніжка вершаў старэйшай паэткі з Міхнаўскіх палеткаў, як адзначыла ў прадмове да кніжкі Міра Лукша, Веры Радзіванюк „Бабіна лета”. Бабіна лета – гэта цёплая пара ў канцы верасня–напачатку кастрычніка, перыяд уборкі агародніны. Агародніцтва лічылася жаночай, «бабскай», справай, адсюль і назва. У адных рэгіёнах Беларусі Бабіна лета лічылі з Першай Прачыстай (інакш – Усплення, 28 жніўня) да Галавасека (або Калінавіка, 11 верасня), у другіх – з Галавасека да Цудаў 19 верасня, а часам – з Галавасека да Другой Прачыстай (Багача, 21 верасня), ці гэта быў тыдзень да Трэцяй Прачыстай (Пакровы, 14 кастрычніка).
У спадарыні Веры сваё Бабіна лета – гэта натхнёная, спакойная, шчаслівая пара, калі можна доўга, седзячы за сталом, пісаць пра вёску. Пра родную вёску, якая знаёмая да драбніц. Паэтка далей і не лезе, ёй добра ў вёсцы, дзе шумяць бярозкі, рабіны, ліпы, хвоі, дубы, дзе заўсёды бачыш уласнымі вачыма і пяшчотна адчуваеш восень, зіму, вясну і лета, дзе кожны дзень сустракаеш то зайцаў, казуль, лісаў, вожыкаў, то коцікаў і мышэй, дзе цвітуць ландышы, тыя ландышы, якія некалі дарыў на спатканнях хлопец. Гэта ўся прыгажосць была і застаецца побач з Верай Радзіванюк – беларускай паэткай, жанчынай, маці, бабуляй і прабабуляй. Вера Радзіванюк – паэтка вёскі, дрэў, траў, кветак, жывёл. Каб пра іх прыгожа і шчыра пісаць, то трэба іх добра ведаць, любіць, шанаваць. Любіць так, як любіць вясковая паэтка:
Расцвіў ландыш
У маім садочку.
Прыгожы, пахучы,
Белыя званочкі…
Ніл Гілевіч неяк сказаў, што паэт пачынаецца са слова, з адчування слова як сродку выказаць сябе і свае адносіны да навакольнага свету, з адчування сэнсавых і гукавых магчымасцей слова. Запас слоў у Веры Радзіванюк невялікі, але шчыры, просты, звычайны. Аўтарка зборніка не лічыць сябе паэткай, але яна не мае прыроднай глухаты да слова – яе словы і выразы даволі глыбокія, ад народа, бо наш народ заўсёды з’яўляўся майстрам-моватворцам. І аўтарка „Бабінага лета” па-свойму моватворца і вобразатворца: „крумкач чорны закрычыць; непаслухмяны сталі рукі; пракаціў па хмары гром; зіма засядзелася; машыны гоняць як дурныя; прыйшоў Пятро, забраў цяпло; думку з ветрам прынясло; ходзіць з посахам мароз і г.д.
У зборніку „Бабіна лета” вельмі шмат радкоў, у якіх паэтка апявае поры года. Яна аднолькава любіць зіму і лета, вясну і восень. У адным вершы паэтка сядзіць ля вакна і разважае, успамінаючы мінулае, што некалі ніхто не чысціў ад снегу дарог, „змагаліся самі як маглі”, а „зімы цяжкія бывалі”. У другім вершы пра зіму аўтарка разважае пра мароз, які на рэчках будуе масты без жалеза і без бетону і яны былі слізкімі і гладкімі як шкло. У трэцім зімовым вершы аўтарка перажывае, што „ад холаду мерзнуць птушкі і звяры, таму што „пад грубым снегам ім ежы не знайсці”. У чацвёртым вершы паэтка любуецца, калі „сонца свеціць, то блішчаць сняжынкі”. У пятым зімовым вершы аўтарка разважае пра лес зімой, які сумуе і ў якім няма жыцця, бо не спяваюць птушкі і ўсюды стаіць цішыня.
Але чытаючы кнігу Веры Радзіванюк, чытач не застанецца сумаваць зімой, бо і вясновых вершаў у зборніку шмат. У вершы „Вясна заблудзілася” паэтка папярэджвае, што „ідзе па зямлі ўжо красавік”. А ў вершы „Вясной” піша пра сонца, якое „абудзіла ўсіх птушак, каб вітаць хутчэй вясну”. У вершы „Вясенні дзень” аўтарка хораша апявае вясновы дзень, калі „прагрымеў магутны гром і выйшла цёмная хмара”. Адрасавала паэтка свае радкі і вясновым кветкам, калі „вясны прыгажосць па зямлі разаслалася…”. Не мінула спадарыня Вера і вясновы вечар, калі спяваў дзявочы хор каля рэчкі пад калінай. Любіць паэтка і вясновы май, той май, што па зямлі рассыпаў кветкі.
Пасля вясны надыходзіць лета, якому таксама ў зборніку адведзена шмат паэтычных радкоў. Аўтарка радуецца гэтай пары года, яна любіць лета:
Вось і прыйшло лета
З новым ураджаем,
З залатою нівай,
Свежым караваем…
А ў вершах „Канец лета” і „Лета праляцела” аўтарка сумуе аб тым, што лета хутка скончылася. Праўда, наперадзе ўсіх чакае Бабіна лета, тое лета, калі
На кустоўі, на травах
Дзе ні кінеш вокам,
Ляжыць тонка павуцінка
На палях шырокіх…
Апрача прыродаапісальных радкоў, зборнік багаты і на вершы-роздумы, вершы-успаміны аб маладосці. Многія з іх нясуць фальклорна-песенную афарбоўку, што надае яе радкам рухавасць, гуллівасць, гарэзлівасць і памяркоўнасць, а часам нейкую рамантычную наіўнасць. Але ўсё гэта не шкодзіць жанчыне выказаць свае ўласныя думкі ў рыфму ці без рыфмы, але ад душы шчыра і светла. І мае рацыю Міра Лукша, калі ў прадмове да зборніка сказала, што „у Веры Радзіванюк вялікая сувязь з усім, што жыве тут навакол – і людзьмі, і прыродай. І Вера піша, як дыхае”. Сапраўды, піша, як дыхае, а дыхае – бо жыве сваёй маленькай радзімай, а на радзіме павінна быць усё добра. І жанчына піша пра ўсё добрае. Клапоціцца паэтка, каб наша дабрыня была ўсюды прыкметнай і адчувальнай. Інакш нельга.
Сяргей Чыгрын
Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia
W końcu 2016 roku Katedra Białorutenistyki Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie wydała trzytomową pracę naukową (1 100 stronic) pt. „Kulturowo-językowe dziedzictwo Podlasia” pod redakcją Niny Barszczewskiej, Mikołaja Chaustowicza i Mikołaja Timoszuka. Recenzenci: Helena Głogowska i Michał Sajewicz.
W pierwszym tomie zawarte są teksty o tożsamości narodowej na pograniczu kulturowo-językowym, o Białorusinach w Polsce (historia i stan obecny), na temat edukacji w języku białoruskim, o statusie prawnym języka białoruskiego i polityce oficjalnej, o zachowaniach językowych mieszkańców we wschodniej części Podlasia w warunkach bilingwizmu, o języku białoruskim w mediach, o różnorodności wyznaniowej mieszkańców Podlasia i o języku a świadomości narodowej młodego pokolenia na pograniczu polsko-białorusko-ukraińskim. Jest też charakterystyka wschodniosłowiańskich nazw miejscowości oraz nazw terenowych. W jednym z rozdziałów są opisane wschodniosłowiańsie gwary podlaskie.
W drugim tomie są trzy rozdziały: „Człowiek” (wesele, narodziny, pogrzeb, wierzenia tradycyjne), „Rodzina” i „Dom. Gospodarstwo”. Tom zawiera cenne wypowiedzi respondentów o pracy na roli i w gospodarstwie domowym mieszkańców wsi wschodniej Białostocczyzny w minionym stuleciu, opisy dawniej wykorzystywanych narzędzi pracy, jak wyglądała kiedyś tradycyjna orka, sianokosy, młocka, tkactwo. Te materiały folklorystyczno-lingwistyczne barwnie ilustrują życie i byt wschodniosłowiańskiej mniejszości (Białorusinów).
Trzeci tom w całości poświęcony jest twórczości ludowej. Są w nim teksty pięknych dawnych pieśni, m. in. wiosennych, wielkanocnych, letnich, żniwnych, miłosnych, lirycznych, weselnych, rekruckich. Są też wiersze poetów ludowych m. in. Tadeusza Kuncewicza z Eliaszuk, Konstantego Ciełuszeckiego z Lewkowa Nowego, Wiery Radziwoniuk z Michnówki, Konstantego Jaroszuka z Nowin i Konstantego Korolko z Kapitańszczyzny. Wszyscy z gminy Narewka.
Nagrań folklorystyczno-dialektologicznych i historyczno-kulturowych dokonano w powiatach białostockim, bielskim, hajnowskim i sokólskim. W powiecie hajnowskim zapisano ciekawe wypowiedzi mieszkańców wielu wsi: Białowieża, Czechy Orlańskie, Czeremcha, Czyże, Dubicze Cerkiewne, Dubicze Osoczne, Eliaszuki, Kapitańszczyzna, Kotłówka, Lewkowo Nowe, Lewkowo Stare, Łuka, Michnówka, Mikłaszewo, Mochnate, Narewka, Nowiny, Ochrymy, Odrynki, Olchówka, Orzeszkowo, Podlewkowie, Rakowicze, Rutka, Skupowo, Szostakowo, Tyniewicze Duże, Zaleszan y i Zbucz. W powiecie hajnowskim bezkonkurencyjna jest gmina Narewka, w której nagrań dokonano aż w trzynastu wsiach.
Jan Ciełuszecki
