Прадстаўніца Саюза беларусаў Латвіі Алена Барысаўна Лазарава абрана дэпутатам XII Сейма Латвіі. У цяперашні час у Латвіі пражывае каля 70 тысяч беларусаў. Гэта другая па колькасці нацыянальная меншасць Латвійскай Рэспублікі. У розных гарадах краіны актыўна працуюць 15 таварыстваў, якія ўваходзяць у склад Саюза беларусаў Латвіі. Алена Лазарава намеснік старшыні гэтай арганізацыі, кіраўнік найстарэйшага Рыжскага беларускага таварыства «Прамень», член Кансультатыўнага камітэта прадстаўнікоў нацыянальных меншасцяў Міністэрства культуры Латвіі і дэпутат Сейма.
– Гісторыя беларускага руху ў Латвіі досыць працяглая, – расказвае А. Лазарава. – У 90 я гады ХХ стагоддзя ўтвараліся таварыствы, праходзілі ўстаноўчыя сходы. У ліку першых утварыліся беларускае грамадства «Прамень» у Рызе і культурна-асветніцкае таварыства «Уздым» у Даўгаўпілсе. Затым ў 1999 годзе былі створаны Ліепайская беларуская суполка «Мара» і Вентспілскае беларускае таварыства «Прамень» у Рызе і культурна-асветніцкае таварыства «Уздым» у Даўгаўпілсе. Затым ў 1999 годзе былі створаны Ліепайская беларуская суполка «Мара» і вентспілскае беларускае таварыства “Спадчына”. У 2003 годзе ўзнікла ідэя аб’яднацца і тады было зарэгістравана грамадскае аб’яднанне Саюз беларусаў Латвіі. Існуючыя на той момант чатыры беларускія таварыствы сталі яго заснавальнікамі. На сённяшні дзень у Саюз беларусаў Латвіі ўваходзяць 15 таварыстваў, якія працуюць у розных гарадах Латвіі. Насычанае жыццё латвійскіх беларусаў у прыгранічным з Беларуссю рэгіёне Латгальскім – тут працуюць 9 арганізацый. Вялікую падтрымку ў іх працы ажыццяўляюць самакіраванне і Генеральнае консульства Рэспублікі Беларусь у Даўгаўпілсе.
Галоўныя напрамкі дзейнасці СБЛ гэта развіццё самасвядомасці беларусаў, якія жывуць у Латвіі, арганізацыя новых беларускіх таварыстваў, папулярызацыя і развіццё беларускай культуры, мовы і традыцый. А таксама праца з моладдзю, супрацоўніцтва з Рыжскай асноўнай беларускай школай імя Янкі Купалы, выпуск газеты беларусаў Латвіі «Прамень». Для іх важна таксама ўмацаванне іміджу Рэспублікі Беларусь у Латвіі і развіццё сувязяў паміж Латвіяй і Беларуссю ў розных напрамках.
Вялікім дасягненнем Саюза беларусаў Латвіі з’яўляецца аб’яднанне беларусаў і стварэнне новых таварыстваў, пашырэнне сваёй дзейнасці ў розных гарадах Латвіі. У тым, што сёння ў яго склад уваходзіць 15 таварыстваў, заслуга менавіта гэтага аб’яднанне і яго кіраўніцтва. Важную ролю ў стварэнні таварыстваў Луды, Крас лавы, Зблекне, Слабакіслае, Ві ляны, Праліней ў свой час адыграла Рыжскае беларускае таварыства «Прамень”, яго актыў і ансамбль беларускай песні «Надзея». Стварэнню таварыстваў спрыяла правядзенне Дзён беларускай культуры, якія пачалі праводзіцца з 2011 года. Гэта была ініцыятыва Алены Лазаравай і дзякуючы ёй з’явіліся новыя беларускія таварыствы ў гарадах Зілупе, Дагда, Елгава. У 2014 годзе ў склад Саюза беларусаў Латвіі ўступіла славянскае таварыства «Узоры» з горада Ліваны. Мерапрыемствы Дзён беларускай культуры маюць творчую і пазнавальную аснову. Яны прысвечаны класікам беларуская літаратуры, выдатным падзеям і асобам. Адметная асаблівасць гэтых мерапрыемстваў у тым, што ў іх удзельнічаюць не толькі беларускія, але і латышскія калектывы, іншыя таварыствы нацыянальных меншасцяў горада, прыязджаюць беларускія калектывы з розных гарадоў Латвіі і замежжа. Заўсёды арганізатары і жыхары горада рады сустрэчы з выдатнымі калектывамі з самой Беларусі. Гэтая традыцыя працягваецца. Дні беларускай культуры сталі асновай актыўных зносін, абмену вопытам, наладжвання сяброўскіх сувязяў і, галоўнае, умацавання даверу і пазітыўнага іміджу Рэспублікі Беларусь у Латвіі.
Трэба ўспомніць і пра друкаваныя выданні. У 2010 годзе Саюз беларусаў Латвіі выдаў Беларуска-латышскі і латышска-беларускі слоўнік, на аснове чарнавых матэрыялаў выбітнага філолага-беларусісткі Латвіі Мірдзы Абалы. Гэта легендарнае выданне, якім ганарацца беларусы Латвіі. Аўтарскае права на выпуск слоўніка афіцыйна на аснове дагавора перадаў ім сын Мірдзы Абалы разам з усімі матэрыяламі. Гэта быў рукапіс, складзены ў дзве скрыні. Мірдзы Абала працавала над імі больш за 20 гадоў і гэтая праца магла б і застацца ляжаць у скрынях. Алена Лазарава ад імя Саюза беларусаў Латвіі напісала праект у Рыжскую Думу і быў ён падтрыманы. Менавіта дзякуючы фінансавай падтрымцы Рыжскай Думы і спонсарскай дапамогі фірмы «Ільгюціемс» удалося выдаць слоўнік. Вялікую працу прарабіў Інстытут мовы і літаратуры імя Янкі Купалы і Якуба Коласа Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі. Менавіта на яго плечы легла асноўная праца па наборы слоўніка і яго карэктуры. Вялікую арганізацыйную працу па рэалізацыі праекта прарабіла старшыня Саюза беларусаў Латвіі Валянціна Піскунова. Дзякуючы яе энергіі былі вырашаны многія пытанні.
– Гэты слоўнік сапраўды цудоўны прыклад супрацоўніцтва дзвюх дзяржаў. Ні адна грамадская арганізацыя не можа пахваліцца такім дасягненнем. Зараз гэтае выданне служыць цудоўным падарункам і мае вялікае значэнне для філолагаў дзвюх краін, а таксама людзей, якія вывучаюць нашы мовы. Таксама хачу ўспомніць яшчэ адну нашу кнігу, выдадзеную ў 2004 годзе па матэрыялах канферэнцыі «Латвiя-Беларусь. Дыялог дзвюх культур», якая аб’яднала выступы вучоных дзвюх краін – Латвіі і Беларусі. У кнізе сабраны цікавы гістарычны матэрыял аб беларусах Латвіі. Былі праведзены таксама ў 2003 і 2007 гадах Міжнародныя фэсты з удзелам творчых калектываў Латвіі, Літвы, Эстоніі, Беларусі, а ў 2005 годзе вечар творчасці старшыні Саюза кампазітараў Беларусі Ігара Лучанка з удзелам Раймонда Паулса, Вольгі Пірагс, творчых калектываў беларусаў Латвіі, Літвы, Эстоніі. У 2004 годзе – вечар беларускага раманса і вечар беларускай паэзіі. У 2006 годзе – дзіцячы фестываль «Маленькія Зорачкі», а ў 2008 годзе – юнацкі фестываль пад дэвізам «Любі Латвію, помні сваю Спадчыну!». У 2010 г. пастаўлены фільм пра жыццё і дзейнасць беларускай дыяспары Латвіі. Праведзены святочныя мерапрыемствы, прысвечаныя 5-годдзю Саюза беларусаў Латвіі (2008 год) і 10-годдзю ў 2013 годзе, 15-годдзю газеты беларусаў Латвіі «Прамень» (2009 год) і 20-годдзю ў 2014 годзе. У 2010 годзе была праведзена канферэнцыя «20 гадоў станаўлення і развіцця беларускага руху ў Латвіі». У 2015 г. Саюз беларусаў Латвіі правёў значнае мерапрыемства з удзелам трох краін: Латвіі, Эстоніі і Беларусі – Канферэнцыю аб ролі нацыянальных меншасцяў у развіцці дзяржавы. Па яе выніках напісаны рэкамендацыі ў сферы інтэграцыі і былі накіраваны ў адпаведныя дзяржаўныя ўстановы і прэзідэнту Латвіі. У 2016 г. быў праведзены Круглы стол на тэму «Захаванне нематэрыяльнай спадчыны нацыянальных меншасцяў у Латвіі» з удзелам экспертаў Латвіі, Беларусі і Расіі.
У чым складаюцца асноўныя задачы Саюза беларусаў Латвіі на сучасным этапе? Адна з галоўных – прыцягваць моладзь у дзейнасць таварыстваў. У 2014 г. Алена Лазарава прапанавала пачаць праводзіць конкурс даследчых работ «Беларусы Латвіі. Мінулае і сучаснасць ». Да ўдзелу ў ім запрасілі не толькі беларускія згуртаванні, але і моладзь, школьнікаў старэйшых класаў латышскіх школ. За тры гады правядзення конкурсу сабраны 53 працы, многія з якіх маюць вялікую гістарычную каштоўнасць. Цікавыя матэрыялы атрымалі таксама ад гісторыкаў, навукоўцаў, супрацоўнікаў музеяў, навуковых устаноў Латвіі і Беларусі. Члены журы ацанілі глыбіню даследаванняў, ілюстрацыйны матэрыял, у школьных працах важны цікавасць дзяцей да вывучэння гісторыі дзвюх краін, гісторыі сваёй сям’і. Конкурс мае тры намінацыі «Беларусы Латвіі. Цікавыя асобы »,« Беларуская культура і гісторыя Латвіі », «Беларускія традыцыі маёй сям’і ». Вельмі важна, каб людзі пісалі пра гісторыю сённяшнюю, гісторыю мінулую, не забывалі свае карані. Каштоўны кожны ўдзельнік конкурсу. Да арганізацыі конкурсу ў мінулым годзе далучыўся Беларускі дзяржаўны педагагічны універсітэт імя Максіма Танка, заключаны дагавор аб супрацоўніцтве з выданнем «Латышы і беларусы. Разам скрозь стагоддзі ». Лаўрэаты конкурсу сёлета паехалі па запрашэнні дэпутата Еўрапарламента Андрэй Мамыкін ў Брусель. Варта распавесці яшчэ аб адным выдатным праекце, які пачаўся ў мінулым годзе. Гэта вышыванне ўсімі згуртаваннямі Саюза беларусаў Латвіі беларускага ручніка. Кіраўнік Рыжскага беларускага таварыства «Прамень» Алена Лазарава прапанавала вышыць агульны для ўсіх беларускіх таварыстваў ручнік і ўзялася за рэалізацыю гэтай ідэі.
– Была зробленая вельмі вялікая праца – пачынаючы ад распрацоўкі ідэі вышыўкі, гармоніі малюнка і размяшчэння яго на тканіне. Падчас падрыхтоўкі даводзілася не толькі творча працаваць, але і матэматычна – разлічваць усе тонкасці. Кожнае таварыства вышые на ім сваю назву і горад, у якім яно знаходзіцца. Побач з назвай будзе вышыты беларускі арнамент. Пры размяшчэнні ручніка на сцяне павінны быць бачныя ўсе назвы. Вырашылі, што размяшчацца таварыствы будуць у парадку іх ўступлення ў Саюз беларусаў Латвіі. Спачатку заснавальнікі Саюза – гэта Рыжскае беларускае грамадства “Прамень”, Даўгаўпілскае культурна-асветніцкае таварыства «Уздым», ліепайская беларуская суполка «Мара», Вентспілскае беларускае грамадства «Спадчына», потым усе астатнія. Праца вядзецца ў супрацоўніцтве з Мінскім прадпрыемствам «Тэатральныя майстэрні».
Лазарава займалася падборам тканіны – спыніліся на льняным палатне Аршанскага льнокамбіната, у Мінску абмеркавалі макет, падабралі колер нітак для вышывання. І вось надышоў момант, калі я прывезла з Беларусі выраблены і падрыхтаваная для вышывання тканіны ручнік. Увесь арнамент нанесены на яго ў выглядзе кропак. Завяршылася вельмі вялікая падрыхтоўчая праца. Усе ўдзельнікі праекта падпісалі Пагадненне, дзе апісаны ход праекта і складзены графік перадачы ручніка. Льняны ручнік мае даўжыню 7 метраў.
– Вышыванне ручніка – агульная справай, сімвал яднання і дружбы, а таксама сімвалічнае пажаданне ўсім святла, любові і дабрабыту. Саюз беларусаў Латвіі да вышывання ручніка запрашае ўсіх сяброў як у Латвіі, так і замежных. Разам з ручніком па гарадах Латвіі будзе прытрымлівацца і Памятная кніга, у якой свае запісы можа пакінуць кожны, хто будзе ўдзельнічаць у стварэнні гэтага ўнікальнага вырабу ручной працы. Паралельна будзе рабіцца таксама другі аналагічны ручнік, які пасля закрыцця праекта будзе падораны ў адзін з музеяў Рэспублікі Беларусь. Пасля ручнік са сталіцы Латвіі пачне свой шлях па розных латвійскім гарадах: Ліепая, Вентспілс, Даўгаўпілс, Екабпілс, Елгава, Резекне, Краслава, Прейлі, Віляны, Дагда, Лудза, Зілупе, Ліваны, каб да сярэдзіны 2018 года вярнуцца назад у Рыгу. 2018 год – юбілейны год не толькі для Латвіі, а таксама для Саюза беларусаў Латвіі, які адзначыць сваё 15-годдзе. Зараз латвійскі беларускі ручнік ужо вышыла 9 таварыстваў. 8 ліпеня 2017 года Резекненскае беларускае грамадства «Сузор’е» ўрачыста перадало яго Лудзенскаму беларускаму грамадству «Крынiца».Ручнік стане беларускім падарункам Латвіі да яе стагоддзя, сімвалізуючы дружбу і агульную працу людзей розных нацыянальнасцяў, якія жывуць у Латвіі. Бо ручнік – гэта сімвал сувязі часоў і пакаленняў, ахоўнік і абярэг, сімвалічнае пажаданне дабра і росквіту.
Калі казаць пра ролю Саюза беларусаў Латвіі ў нараджэнні кантактаў з Беларуссю, то гэта арганізацыя, якая карыстаецца даверам і аўтарытэтам як у Латвіі, так і ў Беларусі, з’яўляецца выдатным медыятарам у фарміраванні і вырашэнні многіх пытанняў. Ва ўсіх беларускіх таварыства ёсць прадпрымальнікі. Так, напрыклад, і ў фірме «Ільгюціемс», якую ўзначальвае старшыня Саюза беларусаў Латвіі Валянціна Піскунова і ў якой А. Лазарава працавала кіраўніком па развіцці бізнесу, ужо больш за 25 гадоў паспяхова прадстаўляе тавары будаўнічай галіны Рэспублікі Беларусь на латвійскім рынку.
– Непасрэдныя сустрэчы – гэта заўсёды шлях адкрытага абмену думкамі і нараджэння новых ідэй, – тлумачыць Алена Лазарава..– Хачу падкрэсліць, што калі мы гаворым пра дыяспары, то ў першую чаргу мы маем на ўвазе культурныя сувязі дзвюх краін. Калі мы гаворым пра развіццё эканамічнага супрацоўніцтва – маем на ўвазе супрацоўніцтва, якое фармуецца не па прынцыпе нацыянальнасці, а па прынцыпе узаемных інтарэсаў.
Міраслава Кастанчук
